ГӀалгӀай ма дий вай?..

«ГӀалгӀай ма дий вай!» яхача дешай дикача оагӀонах дувцаргда вай эггара хьалха. Цхьан сага е бӀарчча къама дика хӀама карагӀдаьлча, из дика хеташ, цох доаккхал деш, ала йиш я цу тайпара дешаш. Масала, Олимпийски ловзарашка котваьнна цӀавенав вай мехкахо. Из хьахезача, цох кхаъ хинна, ала тарлу: «ГӀалгӀай ма дий вай!» Укхаза цу дешай маӀан дувзаденна да, эсала мичад вай, низ а чӀоагӀа лоӀам а гойташ хьадоагӀаш ма дий вай яхача уйланца. Е хьаэц вай кхыдола масал, лакхара дешар дийша, Ӏилман болх баь, белггаларча Ӏилмай доктор хул сагах. Мел хоза хет ший къамах волча сага цу тайпара аьттув баьлча! Юха а ала тарлу, хьаькъал долча мехкахоех курал еш дола дешаш. Уж ала мегаргдола моттигаш а дукха хиннай вай Ӏилманхошца ювзаенна.

Тайп-тайпарча тӀемашка дакъа лоацаш хиннаб вай мехкахой, цар майрал гойтай эрсий-туркий, Дунен хьалхарча, Граждански, Сийлахь-боккхача Даьймехка тӀемашка. Цхьабола вай мехкахой бизза бола Георгиевски жӀарга кавалераш а хиннаб. Хьаэц вай гӀалгӀай дошлой полк, дунен хьалхарча тӀем тӀа цо эшаяь хиннай Германе аьшка дивизи. Укхаза ца аьлча маца аргда: «ГӀалгӀай ма дий вай!» Вай къам хестадеш, кхыдола къамаш ӀотеӀадар, шоаш массарел тӀех хетар дац цу дешашца; дика хӀама хьаллацар, из могадар, ший мехкахошта дикадар карагӀдаларах кхаъ хилар да из. Нагахьа санна сага толаме хӀама карагӀдаьннадале, ше хьаваьнна моттиг, нах цунна дукха безаш хилар да из. Ший къам дезаш хилар да. Укхаза дагадох сона Ӏалбаканаькъан Жабраила язъяьча «ГӀалгӀайче, хьо еза сона» яхача байта тӀеххьара мугӀараш. Из цо чакхъяьккхай укх дешашца:

«...ГӀалгӀайче, хьо еза сона,

Со-се гӀалгӀа воландаь».

Ма хоза а сийлахь а безам ба поэтаи мехкаи юкъерабар! ЦӀаккха шоашка хаьттадий оаш: «Сай къам дезий сона?» Хаттал шоай дегага, из харц лувргдац шоана, цо нийса жоп лургда шун хаттара. Цул совгӀа, цо хьааргда шуга, шоай къам дукха дезаш, оаш даь гӀулакхаш малагӀаш да. Лакха лоамаш кӀалтӀадетта дезац цу гӀулакха-м, оаш шоай къам, мохк хозбе даь зӀамигадар а гуш хургда. Укхаза дагабох сона «Сердало» газета редакце болх беча кхалнаха а маӀача наха а укх шера баь хоза болх. Редакце цӀенна юххе (цун коа) йоархӀаш тӀа а ювлаш, уж хӀара шера дӀа а хьекхаш, уллаш лаьттан чӀегилг яр. МаӀача наха цхьацца къахьегама шоатташ долаш, цу тӀа яьгӀа ков бӀехдеш хинна комар дӀаяьккхар, канализаце кӀоаг, ногӀар тӀадилла, дӀакъайлар, керда, цӀена лаьтта хьадена Ӏодехкар цу моттиге, цул тӀехьагӀа цхьацца хӀама дӀайийра, дӀаегӀар. Шо тешаргдий хац сона, цига дӀабегӀача боалаш тӀа хӀанззе а сом летаб – цӀийбенна боалигаш. Лаьттан тӀа кхалнаха дӀадегӀад цхьан оагӀорахьа зизаш, вокх оагӀора кастта зиза тохаргдолаш я коартол, тӀабаьннаб саьмарсаькх, хох, деррига дийца варгвац, из бӀаргаго деза. Вешта аьлча, ший ков, лаьтта, мохк безача сага ший гӀулакхашца хьагойташ хул цу хӀамашцара гаргало. Хозал кхолла хов вайна, ГӀалгӀай ма дий вай!..

Хала хете а, уж дешаш шоай во маӀан долаш а оалаш, хозаш хул дукхагӀа йолча хана. Цу хьакъехьа сайна хеза, дайна массехк масал доаладергда аз. Новкъа гӀолла воагӀаш хул, ший машинаца иштта лелара бокъонаш телхаеш, киса машин лалла бокъо луш дола каьхаташ доаца саг. ГАИ болхлоша соцаву из, цхьаккха тайпара из дӀавахийта йиш йоацилга хайча, машина тӀара Ӏовоаккх, транспорт Ӏаьдало Ӏочуюг. Укхаза гаишникашта хийла хезад аьнна хет сона: «ГӀалгӀай ма дий вай!» яха дешаш. ХӀанз цу дешашца хоастаде хӀама дац. Ӏаьдала болхлошта кхерам тувсилга, ше из дутаргдац, юхадекхаргда яха маӀан да цар. Цу тайпара нийслу-кх из цхьайолча хана, саг чӀир леха волалуш. Вокхо хьабер шийна тӀабилла Ӏаьдала болх ба, из цӀена а нийса а хӀана бу Ӏа, яхар санна маӀан долаш хӀама да цу даькъазча водитела дувцар.

Цу тайпара хӀама нийсдала тарлу хьехархочун вахаре а. Вайна ховча беса, деррига бераш малайкаш хилац, царех цхьадараш харцахьа лел, ишколера дӀа а доах, цар дешац, шиаш йоах. Цудухьа хьехархочо «2» ӀотӀаоттайийя, чудут цу тайпара бер. Цхьан классе шин шера деша дезаш хул из. ТӀаккха цу тайпара хоам дӀахеза да е воша воагӀа хьехархо волча:

- Тха бера шиъ хӀана оттаяьй? Чу хӀана дитад? – хул цар хаттараш.

ДӀадийцача, дӀакхетабича, хьахерхочунга ладувгӀаш хилац боккхагӀбараш. ДӀаболхаш оал: «Ер иштта дусаргдац хьона. ГӀалгӀай ма дий вай!» Юха а дов хьакхайкадеш дек уж дешаш, ишттача наха моллагӀа во де тарлу, шоай бер нийсача новкъа даккха, цунна хьаькъал дала гӀерташ волча сага.

Сай вахаре нийсъенна цхьа моттиг ювцаргья аз укхаза. Ӏаьдала болхло вар, цхьаккха тайпара цун балхаца товш доаца гӀулакхаш леладеш. Цо леладер дикка сайна Ӏаткъилга хайча, цун хьаким волча чу а ваха, цу сага сайна леладер дӀадийцар аз. Ер гӀалгӀа вар, хьаким эрсе вар. ШоллагӀча дийнахьа, дикка лакха дарж дола из саг балхара чуводача сона духьалвера. Дукха къамаьл динзар цо соца, бакъда: «ГӀалгӀай ма дий вай!» - аьлар. Вешта аьлча, наьха бокъонаш лорае ше оттавича а, нийсхо е ловш, бакъволча сагаца дов лаца лаьрхӀа вар из. Цул тӀехьагӀа а дуккха моттигаш нийсъеннай сона, цо вахаре футтаренаш еш, ше яьха: «ГӀалгӀай ма дий вай!» - кхоачашдеш вар из.

Дукха ха йоацаш, алапи хьаэца Магасерча Сбербанке чувахар со. Кхалнах латтар сол хьалха. Са аргӀа гаьна яле а, со хьалхавалийта хьежар уж, эздел леладе ловш:

- Волле, хьаэца, -аьлар царех йоккхагӀчо.

Эздел хилар а хоза хӀама да, амма со сай аргӀа хьатӀакхачарга хьежа Ӏийра. ТӀаккха цу кхалсага аьлар: «ГӀалгӀай ма дий вай! Из эздел а юкъера дӀадоале...»

Нагахьа санна цу тайпара эздел леладеш, тика чу а, лорашка вахача а, квартиран аргӀа хьатӀакхачарга хьежаш латтача а лакхе хьоахадаь дешаш оалаш хуле, массаза товш хилац уж. Со къавенна, латта ца могаш, бе Ӏаса йоаллаш къоано хиннаваларе; Сбербанке хьалхавалийтача а хӀама дацар. Ше-ший леладе дезаш а ца дезаш а моттигаш йолаш да эздел а.

Массадолча хӀаманца вай дика хилча, нийсхо вайна юкъе хилча, пайдана доаца хӀамаш бахьан долаш чӀир ца лийхача бакъахьа хетар сона, хӀана аьлча гӀалгӀай ма дий вай.