Хьона ховре, хье мел ираз долаш ва, тахан цхьаккха а хӀаман гӀайгӀа ергьяцар-кх Ӏа, цхьаккха а халонах хало хетаргьяцар хьона! Хье кхеваьрий оазаш хозаш хьо вале, халахь, дунен мах бола ираз хьа мархӀадоал хьона! Са кӀаьда нана, са низ бола да, ма дукха хьег со тахан шун кара корта билла, кхы цхьаккха хӀама ца дезаш, иштта алларах. Шун кӀаьдача кулгий йӀовхалга бола низ-м цхьаккха а хӀаманга мича бар. Кхайсса делхача догӀах ишкола корах со хьаарахьежача, бедоаллаш догӀан кӀалха лувца чаьтар долаш, ишкола наӀарга латтар шо. Цу хьийдда доагӀача догӀан кӀалха дӀаэтта, сай низ ма кхоачча мухь тоха догдоагӀар са:

«Ва нах, хьажал, со мел ираз долаш я!» - аьнна. Хьалла лакхера урамах се Ӏочулестача, се гучаяларга хьежаш, коанаӀарга латта шо зувра аз. ТӀехъухаш лаьттача иразах дикъа са дог, араэккха доаллаш санна сихагӀа каетта долалора, сов гӀаддахе. Нана, сигала беса хиннача цу хьа бӀаргашка гора-кх сона деррига дуне; шера белаж йолаш, лакха, низ болаш хинна са безаме да, хьона дӀатӀехьашка эттача, дунен цхьаккха кхерам, хало яцар-кх сона. Бера хана се цхьаннахьара чуйоагӀаш хилча, урам тӀара хьачухьежача хоалора сона цӀагӀа дá дӀа-хьа ухача шун сурташ. Ма ха яр-кх хьона из! Ӏан ди сайрангахьа лесте, цӀагӀа сердал согар, лилингий бесах долча корага дадача кӀадашта тӀехьашкара шун сибаташ хоалора сона, ураме Ӏочуйолаелча, эггара хьалха из зувра аз. Арара Ӏан сайре когашта кӀалхара лоа цӀувзаш яле а, шоана юкъе чуваьлча-м дог йӀовхалах хьалдузар.

Кога тӀара маьчеш аз Ӏойоаххьашехь, са когех кулг тохар дас; царна шийла хиннай, йӀайха хиннай хьожаш. Акхарна чубоалла кхакха сов дика хиннабац, аьнна, Шолжа-ГӀалий тӀа ваха, кулг санна сома, дикагӀа бола кхакха чутеха, боккъал башха иккаш ийца вера из сона, цхьан Ӏан дийнахьа. Боалий беса лестача цо ийцача курткаца уж тӀайийха деша йодаш, сайл ираз долашагӀа саг хетацар сона. Ахкан хана комсашта кӀалха кхо ког бола герга истол оттадийя, харбаз оаташ хинна уж хьа ши кулг духьала латт сона, нана. Пехк санна кӀаьда, сайса долча олгех дизза оаркхув Ӏооттадийя, йоккха харбаз аьте, гонахьа мел дола бераш Ӏоховшадора са нанас. Ма чаме дар из, цун кулгаша даь даар! Таханарча цхьаккха тайпарча дааргара из тайпара чам мича кхет сона-м. А-а, из-м вӀалла дувцилга, догдоахилга а дац! Наьна кулгаша кийчбеш хиннар мо бола мерза кхача кхы цхьаккха а адама кийчбе низ хургба аьлча, со тешаргьяц.

Ма дукха бийсаш ухар сога, ха яххалца дӀа ца тхьовсаш; шо децаре, ва ма баьде, хала хургдар са вахара денош, яхаш, уйлаш еш уллаш. Шорттига гӀетте дӀатӀаухаш, оаш са мишта доах хьежар со-м бера хана. Шо хиларал доккхагӀа долаш ираз кхы хила йиш йоацилга кхетадеш, цу хӀаман уйла еш, Далла хоастам беш, йӀаьха бийсаш дӀакхухьар аз. ЦӀе хӀамилгаш тӀатеха, чӀоагӀа цамогаш хилар со бер долаш. Са юхь тӀа ший юхь ӀотӀаехкаш, са лазар дайде гӀертар са дошо нана, балхара чувоагӀаш цӀен ниӀ хьаеллашехь, хоаттар дас са хьал. Мерзача даарех бизза бола тӀорми сона юхе Ӏооттабийя, хьажъюкъе кулг дехкаш, Даьлагара сона моаршал дехаш вагӀаш, ха йоаккхар цо. БӀарг тӀа ца отташ, чӀоагӀа хоза коч ера сона дас, гаьнарча шахьарера цӀавоагӀаш. Сона дага а доагӀаш, из коч санна дезаденна барзкъа хиннадац са таханарча денга кхоачаш.

Беша гӀолла едда хьайоагӀаш, картах боаллача аьшкасаьрго дӀалаьца, йоаттӀайир бочача дас сона ена из хоза коч. ЧӀоагӀа дог деха елхар со, тӀайийхача дийнахьа сай боча коч иштта къиза яьттӀа. Хьаьста со чуйоалаяь, вӀалла а ца яьттӀача санна, тийга тоайир из нанас. Цхьа тамашийна болх хетар сона цох. Даггара лехача, кораягӀацар сона из еха хинна моттиг. Са гӀадъяхара боарам бацар. Коч яттӀарах сона бохам хиннилга дӀахайнача дас, ше балхара цӀавоагӀаш, цӀаста санна цӀе лак теха, кизга мо къегаш йола сандалеш ера сона. Сай бочача кочаца уж тӀайийха, лакха айбаь корта болаш, михо ловзаю сай кӀажаргаш юхатувсаш, ураме гӀолла йодар со дунен мах баь варгвоаца ираз сайца долга кхетадеш. Цхьа безаме белакъежаш, сона тӀехьахьежар урамера кхалнах. Са дега хьал довзар царна. Са дас дӀаегӀача Ӏаьржача комса тӀара ведарг йизза комсаш, маза бола кӀолд чуелла, машадаьттаца цӀаста санна цӀийдолийташ кхерза чӀаьпилг сагӀийна дала йохийтар со нанас. Ма хоза хетар лоалахошта са наьна кулгаша даь чӀаьпилг!

Маржа-яӀ-кх, кер бизза лаьттача даь, наьна безамах ваьнна висача, дог Ӏувжадеча гӀайгӀано дӀа ца хецаш, цар оазах хьегаш, даа дезаш хул-кх цӀаьхха доассаденна вахара денош. Ишколе «Эггара хьамсарагӀа вола саг» яхача темах сочинени язъе аьлча, бокъонца ткъамалъяьлча санна хьийдда чуена, се кхеяьрашцарча безамах, цхьаккха а хӀаманна таръе йиш йоацача царгарча йӀовхалах, хӀара денна айса царца юача гӀозаленах яздеш, ягӀаш дикка ха яьккхар аз. Бера хана денз даь, наьна йӀовхалах хьегаш кхийна хьехархо елхар; класса юкъе дӀаэтта уж дешаш дешаш. Со а елхар, сайгарча иразах, бӀаргаш лечкъадеш. Иштта доккха ираз деннадар-кх сона со кхеллача Дала. Хоастам Цунна! Балхара кӀаьдвенна чувена, салаӀа Ӏовижа да сай маьчеша деча тато сомаваккхар кхераш, тӀера Ӏо а яьхе, уж беехке тӀехйоалар со цун кора кӀалха гӀолла. Иштта Ӏомадаьдар тхо, ший дезала даь сий лакха лоаттадеш хиннача тхоай эздийча нанас. ХӀаьта сомаваьнна корах арахьежаш лаьтта да велар, аз даьр хозденна: «Хьона ховре со мел чӀоагӀа,

Хьайга сатувсаш, гӀанахьа елх,

Ялсмален хьаьша хилва,

Яхаш, дуӀашца хьо вех!

Хьоца дагара дийца денош,

Даьла хьехаваь Ӏуйренаш,

Кхы са вахаре ца йоагӀаш,

Йисалгах со хала теш…

Ва ма хоза вар, са да, хьо!

Са кертах Ӏа хьекхар кулг,

Тахан хьоца дагара дувца,

Хьона ховре, со мел хьег!»

Хьан я хьо, аьнна, хоатташ нийсделча; ма хоза хеташ цӀераш йоахар аз сай даь, наьна!

«Доккхача дунен маьхе долча,

Хьа бӀаргашка доагар лир!

Нана, цу хьа кулгех хьерчаш,

ДоагӀар сона хӀара ди…

Мерза дар хьа кӀаьда дешаш,

Безам бувцаш хьестар со,

ХӀанз-м, цу хьа юхьах хьегаш,

ГӀанахьа дунен боах аз го».