Укх шера хинна ахка теркалдича-м; боккъонца доагӀаш, товш да уж дешаш, хӀана аьлча, дегӀа ла хала долаш, йӀовхал яр вай мехка лаьттар. Бакъда, йӀовхала тӀехьа шелал оттийташ, хоза кхеллад АллахӀа вайна ер дуне!

Лаьттанца къахьегаш бола нах чӀоагӀа сатувсаш хул гуйран ханага, нийсагӀа аьлча, гурахьа чуэцаргдола ялат мишта, мел хургда-хьогӀ, яхаш йола уйла хул цар цхьа юкъ яллалца. Цхьан юкъа бешамаш, хьайбаш, коа тӀара оалхазараш леладу гӀулакх дита хиннараш, тахан юха из деррига вахара юкъедоаладаь ха я вайна латтар.

Вай массане дика кхетаду, из сенца дувзаденна да. ХӀара денна лакхлуш да хьаэцарг мел долча хӀаман маьхаш, из деррига эца тикашка, базар тӀа ухарашта гуш да из. Укх хана дикка лохделе хулар хаьсий, сомий маьхаш, гурахьа хьабоалаш бола кхача паргӀата эца йиш йолаш дарегӀа бар, бакъда хьалха хиннар тахан дӀадаьннад.

Маьха езлуш мара, яйлуш хӀама яц вайна. ХьалхагӀа укх хана цхьа доккха доацача ахчах эца йиш хинна мерза сибаз 80, 100 сома тӀа латт, хӀанз-хӀанз яйлургья аьнна хийттача нарсий мах 120 сом ба, иштта да кхыча хӀамай хьал а. Цудухьа, вай даьша оалаш хиннача беса, вӀаьхий ва ше селхан дӀадийнар чукхухьаш воаллар, аьхки кхыбараш Ӏийне бийша бадача хана юкъ дӀалаьца ваьллавале а, Ӏан хана ларма диза, истол вузавеш хургда цун.

Тахан дуккхабараша кхетаду, ший коа цхьацца хӀама леладеш, къахьегаш ца хилча, ваха атта хургдоацилга. ХӀара Ӏуйран балха дӀаводаш, сайран цӀенах кхеташ, бетта цкъа Ӏаьдало хьалуча алапех цӀа дизза бола дезал кхоабалуш нах баьха ханаш гаьнна тӀехьашка йисай. Ийс бер, да-нана, даь-нана - 12 саг вар тхо, духхьал тхоай дас къахьегаш хьаийдеш хиннача алапех вахаш.

ТӀадувха дар, даа дар, гаргалол лелайора; цӀагӀара хьал а, цу ханага хьежача, товш а хоза а дар. Ма дарра аьлча, цхьаккха хӀама ца эшаш, когара маьчи, тӀера барзкъа вӀалла эсала доацаш, истол диза долаш, ишколера ваьн-ваьннар дӀахо институташка деша отташ, ураайттар тхо. Оаха цӀагӀа массахана хьехадеш хӀама да из, ма беркате дар-кх цу ханара вай даь алапи, массанахьа тоъар-кх из, яхаш.

КӀоарга хьаькъал хиннача тха беркатеча нанас, массайолча оагӀонца тха вахаре кхоачам хургболаш, Ӏуйран цӀагӀара араваьлча садовш мара цӀенах ца кхеташ, ший дезал хӀамах ца хьегийташ кхебе гӀертача даь оагӀув хьаллоацаш, цо цӀена арахьара хьадоаккхар хӀара моттиге дӀакхоачаргдолаш къахьегар.

ЦӀи йоаккхарг мел йола хаьсаш, сомаш бар тха беша, яьшкашка ча дилле, газета юкъебехкаш, дӀаоттабора Ӏай кхача Ӏажаш, кхораш; аьла аргӀан юкъе кӀоаргга тхоай даь-нанас харбазаш дӀаехка дагадоагӀа сона, се зӀамига йолаш; цу юкъера хьаяьккха оахош йиа а дагадоагӀа Ӏан юкъе. Хьайбаш леладора, цӀентӀехьашке йизза коа тӀара оалхазараш лелар: котамаш, гӀажаш, москала котамаш, боабашкаш, устагӀа миссел йола москала боргӀалаш. Йоккха хало йоацаш лелае йиш йолаш хӀамаш я уж ерригаш. Ӏуйран, сайран хӀама тессача, дӀаьхача ден беша ког хьекхаш, шоашта нӀанилг, кхыйола садоалла хӀама лехаш, яжаш, дуненца сакъердалуш дӀалел уж.

Бер долаш, сона-м чӀоагӀа хоза хетар царга хьежаш, царна хӀама тасса, хий оттаде йодаш. Мел дукха хьаьший чукхастарах, дӀакхайда хьалаца мара ца дезаш, хьай коа хулар моллагӀа оалхазар. Цхьа зӀамигача лаьттан чӀегилга тӀара, аьхки мел йиар дӀаяьнначул тӀехьагӀа, бухь баьккха кхо ведар моажаяргаш бера хана айса хьаяьха дагадоагӀа сона. Шоай овлаш тӀехьа хьаяьхе, ара даьллача ларма чу цу овлаех хьалъохкар ведар миссел йоккха хинна кабуцаш, иштта хьалъэхкача хӀама ца деш, ца талхаш дикка ядар уж. Хаьсий кхаш леладеш хиннача кхыча къаман нахага хаьтта, хӀара хаьсаш, сомаш ца талхаш Ӏангара баргболаш мишта дӀабахка беза ховра.

ЧӀоагӀа хьинар долаш, ший коа леладеча хӀаманца сакъердалуш, цун кисара цаховш Ӏобежа фийг а тӀехьа хьалтӀабоалаш, беркате саг яр тха нана. Цо мел дечунца сакъердалуш, цунна уллув лелар тхо а. Ма бӀарга тоам беш сурт а хулар-кх цох, яьшкаш йизза хьай бешара чуийцача хаьсаша, сомаша ларма хьалдизача. «Хоастам ба-кх АллахӀа ала!» - оалар тхога нанас. СагӀийна дӀадекъа а цӀагӀа дита а шортта беркат хьалора Кхеллачо, Ӏа къахьийгача! Цхьан хана уж хӀамаш леладаь; тӀаккха боацача маьхах хьаэца долаш дар уж-м тикашка, аьнна, уж дитараша, тахан из деррига юха хьаийца, дӀадоладаь ха я вайна латтар.

Вайна гуш да-кх, дезденна мара, хӀама дайлуш доацилга; хӀаьта наьха бетта цкъа эцаш дола алапи; бустам, боарам боацаш хӀара денна айлуча маьхашта тӀехьакхе могаш мичад; цудухьа дуккхабараша кхетадаьд, цхьа кӀеззига леладаь а коа хӀама леладича, вахаре чӀоагӀа новкъостал хулилга. Бакъда вӀалла а тамаш яь ца валлал да, беша Дала шортта беркат хьаделча, из чу ца эцаш, дойташ болча наьха хьал. ХӀара ден со дехьаювлача урам тӀарча цхьан беша хӀара шера отташ дола сурт Даьлах кхерам болаш да, ма дарра аьлча. Цу беша боацаш сом бац. Лакхача гаьнаш тӀара Ӏолегача Ӏажех, бокъонца кӀалха Ӏажий ювргӀа хьахиннаб; саг миссел а лакха йоаца шапшай гаьнаш цу сомех Ӏочуохкаеннай; аьхки Ӏолегача гӀамгӀаех худар хьахул цу кӀалха; нокхармозий никха бажа моттиг хул. Тахан а иштта латт из беш, хӀара шера санна.

Гуйре гаьнаяллалца иштта лаьтте, тӀаккха лоа ӀотӀадиже, цу лай кӀалхара хьакъедаш боахкаш хул Дала шийна деннача берката хам бе ди доацача сага беша лета гаьн тӀара сомаш. Ма къахьа сурт хул-кх цох! Цхьан дийнахьа, беша гонахьа боаллача сетка кур дӀатӀатеха, чудала гӀерташ доалл, цу беша да мо мара шоай хӀаман доал деш боацарий дӀахийца лела доахана Ӏул. Цкъарчоа уж дӀалелхаде еллар со, бакъда Ӏооллабенна, михо лестабеш уллача сетка бӀарахьежача кхийтар со, уж цига шоай никъ билла лелилга, тахан хьалхара чудоалаш доацилга. Бешара дукхагӀа йола гаьнаш къаьнара я, гуш да, хьоггехь вахарера дӀабахача боккхача наха уж дӀаегӀалга. Кхоана ураоттаргйолча тӀехьенна, яхаш, егӀа хургья-кх цар уж, хӀаьта ураэттараш-м вӀалла доал ца дешшехь

Дала цар тӀа хьахулийташ бола сомаш чубихьа дӀаоттабе; шоашта ца безе, гаьнаш дӀаегӀачарна тӀера сагӀийна хилба шо, аьнна, дӀабала а ди долаш бац. КӀир тоха, йокъаенна ткъовро дӀаяккха, цаэшар дӀатеда. ДӀакхессача а цхьан шера царна саг гаргавахавоацилга-м тешшаме да. Шоай доалахьа га дӀайогӀа лаьтта доацарашта, сомий беш йоацарашта дӀабелча, ма чӀоагӀа гӀадгӀоргбар уж, аьнна, хет сона. Базар тӀа бӀаргагуций вайна сомаш ийбеш лелараш?.. ХӀаьта хам беш боацарий бешамашка, Ӏокхайда хьалъэца саг воацаш бада.

ХӀара Ӏан хана телха дӀабаллалца лай кӀалхара хьакъедаш, Ӏо ца божаш бисар гӀийло дӀа-хьа теркаш боаллаш уж бӀаргабайча, бокъонца бохам хул-кх дега. Даьлах цакхерар, Дала хьаденнача хӀаманца лерхӀам цахилар да из! Исроаф (хӀама доадар) деш вола саг шайтӀан доттагӀа ва, йоах, вай дино! ТӀаккха фу хургда цул унзарагӀа, халагӀа?!. Из деррига дӀадаьлча, иштта мара хӀаман хьисап доацача шоашка, Дала бекхам баь, къел яйтар кхерац, АллахӀа беркат доадераш.

Вай даьша оалаш хьадена да, сагах саг вер къахьегам ба, аьле. Ма нийса, доагӀаш аьнна дешаш да-кх! Хьаькъал долча сага уйла е хӀама-м да из! Кхеллачо лорадолда вай цу ден тӀа оттача балех! Ма хоза сурт а хул-кх, лоа санна кӀай кӀира теха, йокъаенна, Ӏочуохкаенна ткъоврош дӀаяьха, гӀаьнех, нувхех кӀалхара моттиг цӀенъяь латтача бешах.

Цхьаннахьа хьоалчагӀа хиннача тха гаргарча наха, массехк шера дийцачул тӀехьагӀа, тахан а хьоахаду шоаш бахача наьха беша хьал. «Нускалаш мо кийчъяь гаьнаш йолаш, Ӏоежа цхьа нувх йоацаш, ма чӀоагӀа хоза, цӀена беш яр цар хиннар! ХьоалчагӀа долча хьа мел баьхкараш, цу бешага хьежаш бар-кх, вӀалла а духьалара дӀадалац тхона из сурт», - яхаш, дийца бовла магацар царна.

Иштта дег чу дуж бӀаргашта хозахийтта хӀама! Вайх хӀаране кхетаде деза, Дала къахетам баь хьа ца делча, цхьаккха а беркат хила йиш йоацилга, деррига а Цунгара долга! ХӀаьта Дала хьаденнар цалархӀар, ма дарра аьлча, ираз довр да!