Маьрша я хьо, безаме бӀаьсти!
Дега тоам беча хӀамаех
Хетаргахьа, дунен тӀа цхьаккха а саг хургвац, бӀаьсти хоза ца хеташ! Шелало Ӏадика йийца, бӀаьстан маьлхо къоагадаьча дуненга корах арахьежаш вагӀаш, кер бизза йолча хозало хьалдуз-кх дог. Дикка ха йоаккх сага, шийна дагадоацаш иштта вагӀаш, хӀана аьлча бӀаьстан боккха низ бола хозал иштта атта дӀахецарех яц. Гуржий боал, боккъонцахьа нускал санна, кӀай дувхар кхелла латт, мело хьекхача михо цунна тӀера дӀакхухьа кӀай зизаш ков мел да лаккха урагӀъухаш, «халхадувлаш» лел. Цунга гӀорташ йолча бедарца ший куц тоадаь, хьахьеж къонача кхора лакха йоаца га. Ше-ший кхоачамга хьежжа, зизаш а тайп-тайпара да цар. Ма тамашийна хӀама а да-кх из! Кхора га лакха яц, массехк шу хьалха мара дӀа а егӀаяц, бакъда соахка цу тӀа лета хиннача кхораша сов чӀоагӀа Ӏочусоттаяь цун ткъоврош кагьялар кхерар со.
КӀалха ардакх оттаяь, хьаллаьцар оаха из, гӀо деш. Цахаддаш АллахӀа хоастам бе ловш хул дог, иштта дола беркат гуш. Ма къахетаме, камаьрша ва вайца вай Кхеллар! Цунна ца лайча, мел вай доал дича а, хургдацар-кх цхьаккха. Вай низах, хьинарах мичад цхьаккха, Цун къахетамах ма дий. Гаьнаш йохкараш, наькъа оагӀонаш дизза тайп-тайпара гаьнаш йоаржаяь, арабаьнна дукха ха я. ВӀалла хье га эца лаьрхӀа веце а, юхасеца хьажа дог доагӀаш хул-кх царга. Бос а куц а дайна къаьнара, шоаш дуаргдар диа яла йоахка гаьнаш дӀа а яьха; керда, къона гаьнаш дӀайогӀа лаьрхӀад аз беша. ХӀанз-м гаьнаш я вайна, дӀайийнача шоллагӀча шера сом луш.
ЧӀоагӀа хоза беркат деций из Даьлагара?! Иштта лакха боацача тхоай коарча къонача боала тӀара, йиъ ведар кхехкка боалаш баьхар аз ши шу хьалха. Ахканна биачул тӀехьагӀа, Ӏанна яа шортта варени, компоташ хилар. Къонача хьачий гаьно ялх ведар совгӀа хьачаш белар сона, шортта дӀабекъа а хилар. Хоза-м хет, Ӏан хана тайжжа легача лай чолпашка арахьежаш, дӀайхача цӀагӀа хьаьрчча, хьай коа Ӏайха кхебаьча сомех яьча варенеца чай молаш, цӀаста санна цӀе, хоза хьаж йоагӀа компот мелаш ягӀаш. Цхьаккха хӀама кхоачаргдац шоана, ший коа кхедаьча хӀаманга! КӀеззига къахьийгача, шортта хьа-м лу вайна Дала! Тхоай коара Ӏажаши кхораши цхьана вӀашагӀтеха, аз яь варени, ва ма чам болаш я ер, сенах яьй ер, яхаш, йиар хьаьшаша. Вай коарча, цӀена кхебаьча сомех яьча компотех йоагӀаш хула цхьа тамашийна безаме хьаж, ийцача муттах кхийттайий шоана вӀалла?!
Кхетаргьяц! ХӀаьта бӀаьсти, цу дерригне уйла ю ха я! ГӀовтта, сомадовла, эггара беркатегӀа йола ха дӀа ма яхийта, хӀанз дӀадийначо кхоана гӀаддугаргда шо, яхаш, кхайкаш санна хет из адамга. Цхьаволча сагах оалаш хоз, цаховш кисара Ӏобежа фийг тӀехьа хьалтӀабоал-кх цун, аьле. Из фуд хой шоана?.. Цу хӀаманца чам, безам, лерхӀам хилар да! Далла ма хой, Ӏа леладер хьона мел деза… Къахьега ловш волчун кхоане ший тайпара-м даьра хул, мекъало вийхка, мукъавала сухал беш воацаш вагӀачунъяр санна йоацаш. Ӏаьржа кӀур тувсаш, ах юрт сомайоаккхаш; гӀар айяь, беш оахаш; йода сигала беса йола трактор. Цигара ваьлча, из шоашкахьа дӀачувига лаьрхӀараш аргӀа оттаяь латт, безаме цунна тӀехьахьежаш. Харш доаккхаш Ӏойодача трактора тӀехьа, лаьттан кӀалхара цо гучабаьккха нӀанилг, кхыйола дийна хӀама лораеш, йода цӀаста мо цӀе чӀугал йола тайша котама боргӀал, тайп-тайпара бесаш дола ший барттайна котамий Ӏул тӀехьадаьккха.
Садоалла хӀама шийна хоаелча, къурд-къурд, аьле, гӀар аййийя; котамаш хьатӀаех цо. АтагӀе Ӏочулестачахьа аьхача лаьттан тӀа; йоккха москала боргӀал йода; ткъамаш хийца, тайжжа борал деш; москалашта гонахьа кхасте гобоаккхаш, ер доазув тха да, укхазахьа Ӏо ма ласталаш, яхаш санна, каст-каста котама боргӀала тоабагахьа урагӀхьожаш. Ма хоза сурт да-кх из! Шоай вахара оамалаш йолаш, шоай мотт бувцаш, лела уж зувш ма чӀоагӀа тоам хул дега. Царца сакъердалуш, белаш латт карта йисте гулбенна кхалнах. ДӀаегӀача дийнахьа денз, цхьа эсти латаш йоаца, лаьтта дӀалацар мара кхы пайда ца бу эсте га, хьеккха дӀа а яьккха, цунна когаметта безаме басилг йола шапша дӀайогӀа безам ба са. Дала аьннадале, сагӀийна дӀадала а беркат хургда царех. Къаьстта ший коа кхеяь хӀама сагӀийна луш хоза хет сона. Таьлме ювша кийчо еш, аргӀаш еш, лел са ӀажагӀа котамилгаш а. Укх сахьате Ӏойийша бутт баьлча; ховха, герга кӀоригилгаш тӀехьа йолаш, царна гаргавахачунна, цхьа во човхавеш тӀаудаш, ше хала малха баьха дезал сигала лелача аьрзех, тӀагӀертача къайгах геттара фийла лорабеш, кхебе йолалургья. Тайп-тайпара кӀоригаш, хӀанззехь ийца, дӀахеца чам чубеннаб сона.
ЦӀен тӀехьашке йизза удаш лелача цар, ков диза лоаттаду, вай вахарера дуккхача хӀамай уйла яйт, дог гӀоздоаккх. Саькура бетта тӀехьарча дийнахьа малхадаьнна ший зӀамига Ӏасилг, дуне довза арадаьккха йоалл лоалахо. Баьдеча, сердал чукхеташ доацача кхий чу ара иштта къаьга, сийрда маьлха дуне дий ца ховш, саьн чу теӀӀа дижа илла миска Ӏасилг, бӀаьстан малхо дог айдаь, дегӀаца мел бола пха сомабаьккха, сийрда дуне долга дӀахайна, тувсалуш лакха урагӀъухаш, шахьадаха, бежкарта тӀехтоссадала гӀерташ кхест. Цу баьдеча халбате фу деш хиннад со, иштта хоза дуне ара хилча, яхаш санна хьеж из нахагахьа… ДӀа-хьа хьежача, вай дог айдеш, вахара деной уйла яйташ дола хӀамаш ма дукха а да-кх дунен тӀа! Ведар йизза беша йистошка хӀетта хьалтӀабаьнна нитташ баьха, йода йоккха саг. Дега чӀоагӀа дарбане ба, кога тӀехкашта а дика хул, яхаш, кийчбийя; къабаллалца буъ цо уж. КӀарцхала гаьнаш тӀара кӀай мерза зизаш гулдийя, царех ше цхьа молхаш кийчъеш, когашта уж хьекх цо, чӀоагӀа гӀойле ю, яхаш. Ма хоза кхеллад-кх Дала вайна ер дуне! Цун къахетам боацаш, ма дусалда вай! Дала мел лоаттадеча берката хам, хоастам бе имани низи хилба вай массане!