Гӏалгӏай меттацара кхоачамбоацараш
Деррига чулацац книжкаша
Вай меттах а цунна юкъерча кхоачамбоацарех а ӏалаьмате дукха дийцад, укх тӏехьарча шерашка. Аз айса а язъяьй цох лаьца массехк статья. Хӏаьта а тӏа-тӏа гучадувл цунна юкъера керда гӏалаташ, кхоачамбоацараш. Хӏанз а бокъонца техка, ӏомаяь яьннаяц аьнна хет сона вай метта юкъе мел йола дештӏехье.
Из сога оалийт укх масало. Вай ишколашка 7 классашка ӏомадеча книжка тӏа енна дештӏехьенаш ерригаш а яц аьнна хет сона. Цу тӏа аьннад уллув, йисте, хьалха , тӏехьа дештӏехьенаш я, аьнна. Из нийса да, бакъда цардар санна маӏан дола духьала яха дош, дештӏехье я аьнна бегалдаьккхадац. Хьажал шоаш, малагӏа башхало я укх шин предложенена юкъе. Моастагӏчоа хьалха йоккха юрт уллар. Моастагӏчоа духьала йоккха юрт уллар. Хьалха яхар дештӏехье я аьнна белгалдаьккхад, духьала яха дош дештӏехьенашта юкъедихьадац. Сога хаьттача, хьалха а духьала а шаккхе цхьатарра маӏан дола, моттиг гойта дештӏехьенаш я.
Шоллагӏа моттиг я дештӏехьенашца ювзаенна, цар керттера метта юкъера декхар нийса гойта цахилар. Книжка тӏа аьннад, дештӏехьен керттера декхар да дешашта юкъе бувзам оттабар. Из а нийса да, бакъда дизза дац из, цхьайолча хана дештӏехьено бӏарчча предложенена керда маӏан дала а тарлу. Хьаэц вай юха а ши предложени. Цӏенна юхе трактор латтар (Возле дома стоял трактор); Цӏенна трактор латтар (Стоял новенький трактор). Гой шоана, юхе яха дештӏехье дӏаяьккхача мел эргабаьлар предложене чулоацам, из ӏотӏатехача кхыдола маӏан хилар цун.
Цу тайпара, дештӏехьенах дувцача хана ала доагӏа, цо дешашта юкъе бувзам а оттабу, цхьайолча хана ерригача предложенена керда маӏан а лу.
Цхьаькха моттиг я хьажа а тахка а езаш. Ишколе 5-ча классе дагӏача бераша ӏомаю цӏердешай суффиксаш. Кхыча классашка а ӏомаю уж. Царна юкъе я нах белгалбу цӏердешаш хьадераш: - ло (болхло), - ро (лоамаро), - хо (дешархо), - ча (пандарча); иштта эрсий меттацара хьаийцараш: - чик (лётчик), - ист (таркторист), - ец (американец), кхыяраш. Укхаза а автораша кхоачамбоацар нийсдалийтад, нах белгалбеш йола – наькъан яха суффикс ца луш йитай – Муцолганаькъан, Хьоашаланаькъан, и. кх. дӏ. Иштта хӏама зӏамигду, хьоаста, бегдоаккха суффиксаш а йизза еннаяц аьнна хет сона. Цкъа Осменаькъан Сосе Хьамзатах яьккхача передачага ладувгӏаш вагӏаш, йоазонхочох дола дагалоацамаш дувцаш вагӏача воккхача сага аьлар, ше беракӏиг долча хана денз Хьамзат а цар цӏа а ше довзаш хиннав, аьнна. Беракӏиг яха дош вай тахка отте, хало йоацаш вайна гучадаргда, из хӏама зӏамигду суффикс - кӏиг тӏакхетарца хьахинна дош долга. Из суффикс лела тарлу кхыча дешашца а: баьцакӏиг, хударакӏиг, маькхакӏиг, мезакӏиг, иштта кхы дӏахо а.
Аз лакхе дийца хӏамаш дешара книжкаш тӏа деннадац. Наьна мотт хьехаш вола саг декхарийла ва, книжкаш тӏа уж деце а, берашта довзийта; хӏана аьлча цу темаех дола къамаьл дизза хилац. Уж доацаш, кхы а да вай меттах долча книжкаш тӏа тоаде дезаш хӏамаш. Царех а кӏезиг-кӏезига дувцаргда вай тӏехьа тӏайоагӏача хана.
