Хьалхара номер хьаеллаш я АьгӀенаькъан Л. язъяь, Ӏилма-тохкама институт хьахилара а дегӀаахара а наькъаш дувцаш дола йоазув. Дикка теркам тӀаозаш да цун вахараре таьрахьаш а цун тхов кӀалха болх баь нах а. 1926 шера чиллан бетта 16-ча дийнахьа хьакхолла могаяь хиннай Къилбаседа Кавказа лоаман Ӏилма-тохкама институт. Цу шера оагӀой бетта 5-ча дийнахьа цун кӀийлен тӀа кхеллай ГӀалгӀай мехктохкама институт. Из Буро тӀа хиннай. Цун балха юкъе дакъа лоацаш хиннаб цӀихеза Ӏилманхой Л.П. Семёнов, И.П. Щеблыкин, Е.И. Крупнов. Вай института хьалхара директор хиннав цӀихезача революционера Ӏоахарганаькъан ГӀапура воша Осман. Цун гӀонча хиннав Г. Мартиросян, института Ӏилман секретарь – Л. Семёнов. 1930-1935 шерашка института керте лаьттав Малсаганаькъан Кураза Зоврбик, 1935 шера денз - АрсановгӀар Саид-Бей, 1938-1944 шерашка – Долакханаькъан О., ЧантиевгӀар М., Оздой И.

Мохк бохабаьчул тӀехьагӀа, институт болх беш хиннаяц. 1957 шера аьтинга бетта 7 дийнахьа меттаоттаяьй из. Цу хана денз цунна кулгал деш хиннаб тайп-тайпарча Ӏилмашца къахьега нах. Таханарча дийнахьа цунна керте латт историк вола Оздой Джамбулат.

Журнала тӀара деша йиш 19-ча бӀаьшерен юкъ екъалуча хана хинна лоаман къамий вахарах, гӀалгӀай паччахьалкхе дӀаоттарах, 20-ча, 30-ча шерашка вай мехка хиннача культуран хувцамех, гӀалгӀай багахбувцама юкъе дунен багахбувцама таралестараш хиларах, гӀалгӀай нускалца дувзаденнача Ӏадатех, тӀехкар леладара маӀанах, йоазонхой Хьоашаланаькъан Ӏаьлий, Ведажанаькъан Ахьмада кхолламех дола йоазош, кхыдараш.

Журнал арадувл шера шозза, бакъда уж 300 мара дац, дукхагӀча наха мел деш дикагӀа хургдар, аьнна, хеталу.