ЦIихезача спортсмена 40 шу дуз
Манкенаькъан Назира толам
Ах бIаь шу хьалха, Сурхо тIарча зIамигача сагах олимпийски чемпион хургва аьлча, нах бела мегар сох. Саг тешаргвацар; цига иштта говзал, низ, хьинар дола эллиной-румий хьисапе латархо кхувргва аьлча. Цу хана юрта лерттIа ишкол яцар, спортивни секце аха, цун цхьаккха тайпа Iомаде моттиг яцар. Ишколе бахари чубахкари, доаханга-жега хьажари мара хIама дисацар цу ханарча берашта. Iаьдало цу лостамагIа гIо ца дойя а, шоаш мела бацар цигара кагий нах. Коа-карта дозал ийдеш гIирсаш хулар; тоаба йийя баь тIа хьалъарабаьле, бургацах ловзар; дика лар юташ дар дегIамаш чIоагIдеча даькъе гота-мангал леладар. Хозахета яьхадац вай даьша «Мангал – къонахчун мар». Из хала боландаь, цо дегI чIоагIдендаь яьхад.
Тахан Сурхо тIа 5 ишкол я, хIаране тхов кIалха шеддоа кхоачамаш дола спортзалаш хьаяьй. ЧIоагIа хувцаеннай юрт. Къаьстта а спортивни болх дийнбелар укхаза ГIалгIай Республика кхелла, Сурхо тIа йоккха спортивни клуб хьаяьчул тIехьагIа. Цунна керте латтар, цхьа моллагIа вола саг а воацаш, олимпийски чемпион волча Арсмаканаькъан Исраила хьехамча, штангист Коазой ИбрахIим. Цигара хьадоладелар юртарча кагийча наьха толамаш. Цу юрта ваь а, ювцача «Сурхо» яхача клуба гаьна воацаш кхийна а ва тахан вай вувца Манкенаькъан Ювназа Назир.
Юххьанца цигарча кIалкхетаргах латарий секце ихав из, цун хьалхара хьехамча хиннав Чахкенаькъан Руслан. Саг дегIа мел воагIа, цунна коч санна готтлу юртара вахар, доккхагIча толамашка, мехка а дунен а яхьашка дакъа лаца ловш хул из. Иштта хилар Назира вахаре а. Из ваха а спорта оагIонца дегIааха а волалу Красноярске. Цигарча герзашцарча низий спортивни сий лорадеш хул из. ХIанз из лата Iомавеш хиннар вар Гамзин Михаил. Оалаш хул, лард йоацаш цIа хилац. Из лард Назира спортивни вахаре дIаеллар Чахкенаькъан Руслан вале а, дIахо хьаькъалца кхеве, дегIакхувла везаш вар зIамига саг. Олимпийски чемпион ва аьлча, цхьаболча наха хет, из вампал мо лакха а волаш, ийс говрага миссел низ а боаллаш хила веза аьнна. Назир тIехваьнна лакха а веза а вац. Цун лакхал 1 метр 55 санитиметр да, дозал – 55 кийла. Бакъда низ бар цун ше санна бола дунен латархой эшабе.
Олимпиадага водаш, бIаьха а хала а никъ баьбар вай мехкахочо. Йоккхача яхьашка дакъа лоацаш, коталонаш йоахаш хьавенавар из. Цу дерригнена кIийленга иллар бар дийнахьа а бус а кIаьдвалар доацаш бола къахьегам. Цхьаккха тайпара, цхьаккха хIаманца хьахулаш бац аьттув, къахьегамца мара. Из кхетадеш, спортзалера ара ца воалаш, хьоцара Iоваххалца эллиной-румий латара къайленаш Iомаеш хьавенавар из. Цун толамашта юкъе яр укх тайпара коталонаш: диазза Поддубни Ивана эггара дезагIа дола совгIат даьккхадар цо, 2005-ча шера денз Россе чемпионаташка дакъа лоацаш а тайп-тайпара коталонаш йоахаша хиннавар, цу даькъе чемпиона цIи а. Юххера а, Пекине хиннача ХХIХ-ча Олимпийски ловзарашка лакхарча лагIа тIа воал из, дошув доаккхаш. Белгалдаккха деза, вай мехкара цига бахача спортсменашта юкъе эггара хьалхара дошув даьккхар Назир вар, аьнна.
ДIахора ший вахар а Красноярскаца дувзадаь хьавоагIа вай мехкахо. Из юкъевихьав Россе эллиной-румий латарах йолча гулъяьча тоабанна, Назира еннай сона эггара хозагIа хеташ йола ДоттагIала орден.
Олимпиадера из цIавеначул тIехьагIа, вай республике тайп-тайпара кхетаченаш хулар цун. Сурхо тIарча ийс шера дешаш йолча ишколан бераша дийхар сога, Манкенаькъан Назир хьоашалгIа веха, цунца вIашагIкхетар дезар тхона, аьнна. Цар дехар кхоачашде, юрта цхьан йистера вокх йисте вахар со, гIорваьнна спортсмен ишколе веха. Ше цIагIа вацар из, наьнаца къамаьл дича, цо ше дIааргда аьлар, со малагIча гIулакха венавар. Дукха ха ялале, цу тайпара вIашагIкхетар хилар ювцача ишколе. Хаттараш тайп-тайпара дар: мишта дIаволавелар спортаца къахьега, хIанзарча вахарах, дезалах. Ишколе вагIаш мишта дешар хеттар цхьачар. ТIаккха аз аьлар:
- Назир, укхазарча кIаьнкаша фу йоах хой хьона, дика спортсмен дийша хила везац йоах. Хьона фу хет цох?
Назира, велавенна, аьлар:
- Спортсмен Iовдала хила йиш мичай, дийша а хьаькъал долаш а хила ма везий. Иштта ца хилча шийна духьаллаттар эшаве а могарг мичад цунна. Ишколе багIача хана вай кIаьнкаша дика деша деза, дуккха моттигаш хул спортсмена вахаре микрофона, камера хьалхашка къамаьл де дезаш. Мотт шаьра ца ховш хилча, фу дергда цо? Аз вай берашка аргдар, ишколе йоаккха ха шоашта пайда эцаш яккхалаш, из накъа ца доалаш дусаргдац гайна е ганза.
Ишколерча музейга а хьежа, дIавахар из цу хана. Из венача заман чухьа; къаьна, тиша ишкол яр Сурхо тIара ООШ. Соахка цу моттиге хьайийллай кхозза вIаштIара яь, говр хахккал йоккха спортзал йола кердаяр. Цу гIулакхо а бакъахьара лар ютаргья аьнна хет сона Сурхо тIарча берий вахаре. Хьан хов цун тхов кIалха хургбола чемпионаш багIий. Дика-м хетаргдар баьгIача.
Ше арахьа леле а, Сурхо тIара ший овлаш дицдеш вац спортсмен. Цунна хов ше малав, мичара ва. Ший мехка а къаман а сий лорадеш, гIалгIай къам дIадовзийташ хьавенав из таханарча денга кхаччалца. Из ваьча наджгоанцхой бетта 27-ча денца даькъалавувца, цун ираз-аьттув хилар лов массадолча хIаманца.
