Лоацца дувцаргда вай цун вахара шерех лаьца. Укхаза аз пайда ийцаб лакхе хьоахадаьча книжка тӀа цох беннача лоаццача хоамах. Ӏамархан ваь хиннав 1939 шера Нохч-ГӀалгӀай АССР Пригородни кхален Мочкъий-Юрта. Вай Сибре дугача хана, из даггара даьннадале а 5 шу даьнна кӀаьнк мара хиннавац. Вай юха мехках кхетача хана, ишкол яьккха, 17-18 шу даьнна зӀамига саг хиннав из. 1957 шера вайна цӀадахка мукъа белча, юха мехкаваьнна, Шолжа-ГӀалий тӀарча хьехархой паччахьалкхен институте деша отт зӀамига саг. Хетаргахьа, дика дийшачох тара да цо ишколе вагӀаш, цунна тешал ду цо хержа хиннача факультето а. Из деша этта хиннав филологически факультете, эрсий мотти литературеи хьехаш волча сага никъ хержа. Цу хана цу тайпара говзал йола хьехархой вай къаман кӀезига бар. ДукхагӀбараш арахьара тӀаиха хьехархой бар эрсий мотти литературеи хьехаш хиннараш. Масала, аз дийшача Наьсарерча №1 йолча ишколе хьехаш хиннар яр Макарова Галина Ивановна. Юхьанцарча классашка а дукха бар Ставропольски а Краснодарски а мехкашкара хьаиха нах, Буро тӀара Ӏоухараш. Кхыча дукхагӀа йолча ишколашка а латтар из гӀулакх иштта. ТӀехьагӀо гучабаьлар из болх бе могаш бола хьехархой: Оздой Аслангири, Шадажанаькъан Лида, Лаьнанаькъан Марем, Малсаганаькъан Алла, Шадажанаькъан Борис, кхыбараш. Ювцаш йола институт Руслана Ӏамархана чакхъяьккха хиннай 1963 шера. Цу заман чухьа Наьсаре ши ишкол мара яцар: цхьоалагӀеи шоллагӀеи. Иштта ишкол-интернат №13 яр. Цхьан юкъа хьехархочун болх баьчул тӀехьагӀа, Руслана Ӏамархан цу интерната директоралла хьожаву. Из цига къахьегаш хилар 8 шера. Цу заман чухьа интернат; хозлуш, тоалуш, дешара гӀулакх лакхарча боарам тӀа леладеш; хьаенай ала йиш я. Наьсаре кхийнача сона каст-каста гора интерната хоза тоадийя, дикача дас санна кулг техе латташ хинна вӀаштӀара даь цӀенош, къаьстта Наьсарера бераш хьагаш яр цига хинна футболах ловзаш йола стадион. Иштта стадион йолаш (бай баьнна, йоаггӀача беса наӀараш латташ) цхьа моттиг яцар ерригача кхален доазон тӀа из мара. Цудухьа цигара бераш футболах йолча яхьашка каст-каста котдувлар. Хьехархой а, берашца дикагӀа болх бергбараш, шоай Ӏилмаш дикагӀа ховргдараш вӀашагӀкхийттабар цига. Царех цаӀ йовза а цох язде а дийзад са. Из йоккха поалхам йола эрсий мотти литературеи хьийха Шадажанаькъан ИбрахӀима Лида яр. Цо хьийха бераш къаьстта хьаькъал, кхетам, сабар хила дезаш да аьнна хеталора сона, цунца къамаьл даьчул тӀехьагӀа. Иштта бар кхыбола цига къахьегаш хинна нах а. Дуккхача даькъе из Руслана Ӏамархана баркал ала дезаш гӀулакх дар. Во хьехархо цо кулгал даьча ишколе хила йиш а яцар.

Цу заман чухьа дукха бой дар вай къаман юкъе, е да е нана йоацаш диса; боккхий, таро доацаш бола дезалаш бар. Цу хана-м таро йолаш наггахьа мара саг а варий-хьогӀ, хӀанзардараш мо доккхий цӀенош, балха моттигаш, тӀабагӀаш машинаш яцар. Цудухьа интернате шоай бераш дӀачутелараш дукха бар. Цига вижа-гӀатта, деша, даа-мала моттиг яр, цох чӀоаггӀа новкъостал а хулар хала боахкача дезалашта. Руслана Ӏамархан цига доал деш волча хана, интернат цӀихеза яр дикача гӀулакхашца, дешархой дика кийчбарца, кхебарца.

Цига цо беш бола болх зийнача Нохч-ГӀалгӀай дешара Министерствос из балха хьожаву Наьсарен кхален халкъа дешара отдела кулгалхочун дарже. Наьсарерча газета редакцена духьала, наькъал дехьаваьлча яр ювцаш йола дешара отдел. Ӏамарханаца болх беш бар тайп-тайпарча къамех бола нах: гӀалгӀай, эрсий, хӀирий. Кхален ишколаш тоаяла йолаенна ха яр из. Масала, керда ишколаш йир Наьсарера №4 йола, Сурхо тӀара №2 йола, Эккажкъонгий-Юртара №3 йола, царех тарра кхыяраш. Цу хана халкъа дешара отдела кулгалхо кхувлаш яр фургон яха «Москвич». Из лелар, дукхагӀа йолча хана, дешара моттигашка фуд, эшар малагӀа да, дешар дӀа мишта дода хьожаш. Руслана Ӏамархан сона эггара хьалха вайзар 1980-ча шера. ХӀетта университет яьккха ваьнна, Сурхо тӀарча №2 йолча, дукха ха йоацаш хьалъяьча ишколе наьна мотти литературеи хьехаргдолаш, цига дӀахьожавайтар аз се. Кердача, къонача хьехархочун оагӀув хьаллоацаш, 40 сом гаргга ахча делар сона райОНОс. Хьехархой цӀагӀа сайна еннача фусаме (цхьа зӀамига цӀалг) Ӏооттабе аьшка маьнги, истол, гӀанд, «Йовзаш йоацар» яха сурт ийцар аз Максим Фёдорович яхача воккхача сагагара, математикагара. Иштта дӀайолаелар са балха юхьиг. Кастта дешара тӀавилла кхален хьаким ва везаш моттиг нийсъелар ишколе. Дукха ха йоацаш дӀадоладенна керда дешара шу ийрчадаьккхар юртарча кулга цӀена боацача наха. Ӏай дар из, бутт белггала дагабагӀац. Ишколе тӀема гӀулакх яхача урока тӀа лелае, бераш топ кхосса Ӏомаде хьачуенаяр бокъонца йола, кхувса, етта йиш йола топаш. Уж шиъ яр. Ишколе чӀоагӀъяь моттиг, цу чу латташ топаш чуоттае сейф яцар. Из ховш болча наха лочкъадаь дӀадихьадар герз, ишколе хьачуденача бус. Хьалбаьхкар Шолжа-ГӀалий тӀара МВД болхлой, Наьсарен милици, КГБ викалаш. Дукха адам гулделар цу деношка ишколе, топаш хьакховсарга сатувсаш. Цу хана вера Ӏамархан а. Дикка теӀа волаш санна хийтар сона из, эггара хьалха бӀаргавайча. Цунна эхь долаш хӀама ма дарий къушта карагӀдаьннар; цул совгӀа, ишкола директор цун уццӀаьшха вар, Йовлой Ювназа Заьлмаха. Тахан мо дагадоагӀа сона, из моттиг нийсъеннача хьалхарча дийнахьа, баьде-сиро леста маьша полтув ювхаш, уйча хьачуваьннача из лаьтта.

- Фуд укхаза? – хаьттар цо директорга. Из хаттар къамаьл дӀадоладар духьа цо дича санна хийтар сона, хӀана аьлча цунна дика ховра хиннар фуд. Цул тӀехьагӀа директора кабинете чубаха, къамаьл дир цар. Дешара хьаким кхы а массехказа вера цу деношка Сурхо тӀа, цо къамаьл дир йоккхача кхетаче. Ишколан спортзале юрт гулъяь, МВД болхлоша а юртарча тхьамадаша а, дешара викалаша а чӀоаггӀа дийхар:

- Юрта чу ма хьажийта, доккха зулам дала тарлу цох наха, топаш хьакховса, -аьнна.

Бокъонца чухьожаргболга хайча мара, цох тийшача мара, хьакховсанзар къуша топаш. Быта цӀен пендаех яьча карта юкъе дӀачуоттаяь латташ хиннаяр уж. Сецца арабаьннача наха зийнаяр лехаш хинна Ӏаьдала топаш. Дикка саготдайтар цар Руслана Ӏамарханага. Амма ший сабарах веха, эгӀазваха цхьа дош аланзар цо ишттал нах вӀашагӀбетталуча, ишколан тийшаболх баьча моттиге. ЧӀоагӀа сабаре саг вар из, цхьабакъда мехка долаш долча закона тӀара из ваккха хала дар. Топаш йихьараша эггара чӀоагӀагӀа тийшаболх ишколан директора бир, из дукха ха ялале, топаш иштта мела йитарах, балха тӀа лохвир.

Аз цаховш аьннадацар лакхе, из закона тӀара ваккха хала дар, аьнна. Цунна тешал деш, цхьа масал доаладергда аз. Сурхо тӀарча ишколе кхаь шера болх бе безаш вар со, цу хана хиннача бокъонах. Цхьан шера болх бича, Шолжа-ГӀалий тӀарча «Сердало» газете балха дӀаэцар со корреспондента дарже. Бакъда заявлени Ӏо а йилла, дӀавахача доалаш дацар гӀулакх; райОНОс бокъо ца елча, де йиш йолаш хӀама дацар из. ТӀавахар со Руслана Ӏамархана. Приемне секретарша йолча чуваьлча, аьрдехьа йоккха кабинет яр цун хиннар, наькъагахьа кораш долаш. МагӀара ӀотӀаоттадаь латтача истола тӀа хьатӀахайна вагӀар са балха кхел ший кара йола саг. ДӀабийцар аз айса бена никъ.

- Мукъавалийта со хьехархочун балхах, газете къахьега безам бар са, - аьлар аз.

Сога ладувгӀаш а ваьгӀа, дукха сих а ца луш, массаза мо сабаре аьлар:

- Са йиш яц хьо дӀавахийта, волле хьай болх хьабе.

Со цецваьккхар сов сабарца цо «ак» аларо, бакъда иштта атта дӀаваха йиш йолаш со а вацар, сайна нийсбенна аьттув бита.

- Хьан бокъо я тӀаккха со балхах мукъавалийта? – хаьттар аз.

- Цхьанне а яц, кхаь шера ишколе къахьега дезаш ва хьо, - аьлар цо хӀаьта мо.

- Аз редакцера телефон тохийтаргья е цигара каьхат дахьаргда, мукъавалийтар дехаш, - сайчун тӀара валацар со.

Юххера а Руслана Ӏамархана аьлар:

- Со волча да дезац хьона. Аз хьо дӀавохийтаргвац. Цигга Шолжа-ГӀалий тӀа министр волча дӀахьо хьай каьхат, цо мукъавоалийте, со духьала хургвац.

Кастта министра тӀавахар со, из дош ийца; МовтаевгӀар Султан яхаш вар цу хана хинна министр. Цо ший заместитель йолча эрсий кхалсага тӀадиллар со мукъавлийтара гӀулакх. Ишколера газете балха дӀахьожавича санна (перевод), редакце кхаьчар со.

Газете болх бир аз 1981-1983 шерашка. Цу юкъа дукхаза Наьсаре аха, ишколаех язде дийзар са. Ӏамарханаца къамаьл деш моттигаш а нийсъелар. Ишколаех яздеча хана, кхоачамбоацараш ца дийцача бакъахьа хеташ вар из, шийна хетар, лочкъа ца деш, хьа а аьлар; цкъа командировке со вахача хана.

Нийсса итт шера Насарерча дешара отдела керте лаьттар Ужахьанаькъан Ӏамархан. 1987 шерга кхаччалца бир цо из болх. ДӀахо цо хьийга къа ишколашца дувзаденна деце а, бакъда хьехархочун сабар а говзал а чӀоагӀа езаш дар. Наьсарерча АТП директоралла хьожавир из. Хетаргахьа, из цу гӀулакха тӀа хьожаваьраша кхетадора цун водителашца барт кхетаргболга, царца товш хургволга, царна эшачунга хьожаш из хургволга. Цул совгӀа, моллагӀча боахама доал дулургдолаш ше волга а хьахьекхадар цо, хьалха ше баьча балха тӀа волаш.

Цу хана цу боахаме болх баьчарех ва, хӀанз а ва из автобуса тӀа къахьегаш, Сурхо тӀара Тоачанаькъан Яхьья.

- Ужахьанаькъан Ӏамархан дагавоагӀий хьона? – хетт аз цунга.

- ВогӀа, даьра-кх, мишта вагӀац сона, - йоах водитела.

- Фу саг вар, мишта кулгалхо вар из?

- Даьра, бакъахьара саг-м вар. Водителех дукха дог лазаш хилац цига хьатӀабаьхка хьакимаш. ХӀаьта из, наьха хьашташ теркалдеш, эшачунга-доацачунга хьожаш вар. Машин ехача тоае еза моллагӀа оатхал, цу гараже яр, болхлошка дӀакхоачийтар цо, - яхаш, дувц Яхььяс.

Са воккхагӀа вола воша а дикагӀа болча таксистех цаӀ лоархӀаш вар, Руслана Ӏамархан цига болх беш волча хана. Цо дуккхаза дувцаш хезад сона, гӀалгӀай къам дукха дезаш, цун гӀулакхаш тоаделча дика хеташ, цох дог лазаш саг вар из, оалаш. Миччахьа шун тӀа багӀаш хилча, кад текъабе безаш моттиг нийсъелча, эггара хьалха къаман хӀама тоалулда аьле, текъабора йоах Ӏамархана кад. Духхьал къамаьлаца къам дукха дийза ца Ӏеш, ший гӀулакхаца а хьахайтар цо гӀалгӀай шийна дукха безилга. Мехках даьха хиннача къамашта тӀера бехк дӀабоаккхаш дола Закон тӀаэцийта гӀерташ, ГӀалгӀайчен паччахьалкхе меттаоттаяйта гӀерташ, къахьийгарех цаӀ хиннав из. Из гу вайна, Москве ЦӀеча майдан тӀа лакхе хьоахадаь Закон тӀаийцача дийнахьа сурт даьккхача наха юкъе. Цунца цу сурта тӀа ба цӀихеза нохчий а гӀалгӀай а: ЗавгаевгӀар Докка, АслахановгӀар Асланбек, ХасбулатовгӀар Руслан, Боканаькъан Хьажбийкар, Малсаганаькъан Арсмак, Къоастой Беслан, Ибрагимбейли Хаджи-Мурат, кхыбараш.

Вай республике а цул гаьнна арахьа а вовзаш вар Руслана Ӏамархан. Цкъа редакце чувенача Буро кӀалха вахача Ужахьанаькъан сага дийцар сона, ший новкъостаца Черкесске вахавар ше, республиканна эша мухь цӀаба аьнна. Цига дикка ха йоаккхаш, аргӀа хьатӀакхачарга хьежаш латта безаш хиннаб водителаш, Ӏамархана тайпах водитель волга хайча, хьем ца беш гӀулакх даь, хьабахкийтаб уж цигарча хьакимо. Нагахьа санна дикача оагӀорахьара из вовзаш хиннавецаре, гӀулакх де догдоагӀаргдацар цун а.

Вай республике а дукхача наха вовзаш, везаш саг вар из. Сога кхаьчача цхьан сурто а тешал ду цунна. Сурта тӀа вагӀа кхо саг, кхоккхе а Наьсарен райОНО кулгалхой хинна ва уж, вӀаший тӀехь-тӀехьа цаӀ вокхо хувцаш. Юкъе вагӀа Эрселганаькъан Сулейма вай цӀадаьхкача хьалхарча шерашка из болх лелабаь ва, цу сурта тӀара шоллагӀа саг – Малсаганаькъан Ювсап цул тӀехьагӀа цу дарже кхаьча хиннав, хӀаьта Ювсапа тӀехьа из болх бир вай вувцаш волча Ужахьанаькъан Ӏамархана. Цу кхаь сага, цхьана вӀашагӀкхийтта, сурт даккхаро а дуккха хӀама хьахайт вайна, царна юкъе лийнача гӀулакхех, бувзамех, эзделах, вӀаший тӀера хиларах. Из сурт даккха шоаш Ӏоховшача хана, къаман Ӏадат лорадеш, аьттехьа, аьрдехьа, юкъе малагӀа вагӀа веза ховш хайша хиннаб уж.

Вай мехкахочо хьийга къа Ӏаьдало ца зувш дисадац. Из вар «ГӀалгӀай Республикан гӀорваьнна хьехархо», цунна еннаяр вай къаман эггара езагӀа лоархӀаш йола «КарагӀдаьннарех» яха орден.

Кхелхав Ужахьанаькъан Руслана Ӏамархан 2006 шера, ший 67 шу даьннача хана.