Тхонеи районерча военкоматаи юкъе дукха шера боаца никъ мара бацар. Кор дӀа а дийлла дӀакхайкача, шаьра дӀахозар тӀемхой чулесташ болча цӀенна наӀарга латтарашта. ХӀара дийнахьа кӀезигагӀа гойя шозза-кхозза бӀаргагора тхона «уазик» оалача машенаца дӀа-юха ухаш вола полковник. Из вар республикан тӀема комиссар Дзауров Ӏалаудина Ӏаьла. ВӀалла хӀираштеи гӀалгӀаштеи юкъе дов-къовсам хилале денз, дукха эпсараш чуухар, вӀашагӀбетталора цига. Арахьа тӀема гӀулакх деш болчара цӀабаьхка, укхаза кегаденна латтача хьалага хьожаш, шоай хур даь наьха вахар машаре дӀадахийта гӀертар уж. Цу хана укхаза бар полковникаш Тимерханов Ювсап, Плиев Руслан, Танкиев Висангири, Аушев Башир, кхыбараш. Еха латта хьалха хинна республика, доацаш дола чӀоагӀа Ӏаьдал, дохкаш дола герзаш, боабеш бола нах массанега саготдайташ дар. Уж дешаш дар шоай вӀашагӀкхетарашка эпсараша дувцаш хиннараш, фу дича фу хургдар те яхаш, уйла йора цар, къаман вахар ийрча ца далийта гӀерташ. Уж ше волча гулбеш, цу къамаьлашта юкъе дакъа лоацаш хиннарех цаӀ вар Ӏалаудина Ӏаьла. Юкъерча дегӀара, сомо къонах вар полковник. Къамаьл деча хана хоалуш дар цун оаза а дешашта а «ш» яха оаз Ӏаткъаш хилар. ХӀаране ше-ший оаз ма хулий, кхычарех тара йоацаш яр из Дзаурова а. Латташ йола ха моллагӀа къонах корзагӀвоаккхаргволаш яле а, из чӀоагӀа сабаре саг ва аьнна хеталора. Бакъда кабинете хайна вагӀа йиш йолаш зама яцар лаьттар, цудухьа хьавена дукха ха ялале, шийна Ӏаьдала хьаеннача машинаца юха а цхьаннахьа ваха везаш хулар из. Лоацца дувцаргда вай цун вахара хьакъехьа.

Политолога Патиев Султана Йоакъапа «ГӀалгӀай Республика. Хиннари нахи. 1992-2008 шераш» яхача ший книжка тӀа из 1944 шера 23 феврале НГӀАССР ТӀой-Юрта ваьв аьнна яздаьдале а, из нийса дац. Вешта, хьожаргда вай полковника са анкетан хаттарашта жоп а луш, 1993-ча шера фу яздаьд. Из кепа теха дар 24 июле арадаьннача «Наьсарен оаз» яхача газета 5-ча номер тӀа. Деш вай из деррига: «Тха анкето тахан шоана вовзийт ГӀалгӀай Республикан тӀема комиссар Дзауров Ӏалаудина Ӏаьла.

-Мичахьа, маца ваьв?

-1944 шера 26 феврале, Къилбаседа-Казахстански областа Ленински района Камердан яхача юрта.

-Мичахьа, маца яьккхай юкъера школа?

-1964 шера ТӀой-Юрта 11 класс яьккхай.

-Цул тӀехьагӀа?..

-1964-1967 шерашка эскаре гӀулакх деш хиннав. 1967-1971 шерага кхаччалца Свердловскерча лакхерча танковоартиллеристски тӀема училище дийшад.

1975 шера Москвера Ленина цӀерагӀа тӀема-политически Академе ракетни факультет яьккхай.

-Балхаш даьд...

-Нахичиване, Тбилисе, Дрездене. ТӀехьарча хана — Нохчий Республикан ГО штабе.

-Алапи мелд?

-90 эзар сом.

-Лелавеш машен йий?

-«УАЗ — 469».

-Дезал.

-Фусам-нана Мержой Жабраила РаӀшат. 10 бер да. Джамбулата дас яьккха училище яьккхай. Лейтенант ва. Цу училище вагӀа ИбрахӀим, кхоалагӀвола Тимур а цига деша отта вахав. ЙоӀ Фатима Шолжа-ГӀалий тӀа машинисткалла болх беш я. Вожаш школе ухаш а школе баха ха яланза а ба.

-Эпсара чин.

-Полковник.

-Маца деннад?

-1993 шера 27 марта.

-Мукъача ханах пайда мишта эц?

-Мукъа ха я-м яц...

-Эггара дукхагӀа еза шера ха?

-Гуйре.

-Партецара гӀулакх.

-Еррига партеш дика я, цар программаш халкъа хьал тоадара тӀаерзаяь яле. Со-се цхьаккха парте латташ вац».

Иштта дар Дзауров Ӏаьлас шийх дийца бакъдар. ХӀаьта а цу зӀамигача анкето деррига цун вахар чулаьцад аьлча нийса хургдац. Кхы а дукха лоархӀамера моттигаш хиннай цун вахаре, лакхе хьоахаяьрел совгӀа. Цун къонахчун оамал оттача хана, дикача оагӀорахьара Ӏаткъа хиннад цо СВВПТАУ дешаш даьха шераш. Из тӀема училище гӀоръяьнна йовзаш хиннай вай мехка 1992-ча шерага кхаччалца. Цу шера цох хьаю Екатеринбургера лакхара артиллерийски командни училище. Ше кхеллача денз цо кийчваьв 8750 эпсар-политболхло, царех 176-не дошоча медалаца чакхдаьккхад шоай дешар, хӀаьта 1628-не тӀехдика дийшад. 1500 саг тӀема совгӀаташ тийнна ва, царна юкъе ба Россе Турпал яха цӀи лелаераш а.

Ӏалаудина Ӏаьла ший болх ховш, из гӀалат доацаш хьабе гӀерташ, чакхваьлар. Республике кӀеззига а тӀема чулоацам бола вӀашагӀкхетар долча моттиге хулаш, цига къамаьл деш вар вай мехкахо. Масала, 1996-ча шера ГӀалгӀай мехка венавар парламента спикер Рыбкин Иван. Из укхаза мел ва, цунна уллув хиннача наха юкъе вар из. Царех цхьа вӀашагӀкхетар Лоаман кадетски корпусе а хилар.

Дзауров Ӏаьланна тайп-тайпара тӀема совгӀаташ тийннадар, эпсара сий лакха а лоаттадеш, ший тӀема декхараш кхоачашдарах. Царех цаӀ ЦӀеча Седкъан орден яр.

Дзауров Ӏаьла карарча хана воацаш ва, из кхелхав 1998 шера 13-ча октябре. Цу хана 54 шу мара даьннадацар цун. ХӀаьта а Ӏалаудина Ӏаьла вицвеннавац из вовзаш хиннача наха, цунца дешаш хиннача новкъосташта, юртахошта.

Шийх бола дагалоацам санна, дукха а тайп-тайпара а сурташ дитад Дзауровс. Уж даьха ханаш бе-бе я. Цхьадолчар тӀа из училищен курсант ва, вокхар тӀа капитан, кхоалагӀчар тӀа подполковник, юххера а — полковник. Тахан шоана довзаргда царех цхьадараш, шун дегашка а цох бола дагалоацам сомабоаккхаргба аьнна хет сона цар.