ТӀакӀалтӀаяьккхача кетарах тара дола дешар

ХӀаьта укх дешара шера цхьацца хувцамаш а хиннад, цхьайолча классашка тохкама балхаш язде дезаргда доазол арахьарча метташца дувзаденна: ингалсий, немций, французий. Амма юха а наьна метта сий пахашкачун боарам тӀа ӀотӀадигад. Из ВПР юкъе цабахьарал совгӀа, цунна «новкъарло» еш а ба. Цох йола урокаш совцайийя е лоацйийя хьаду тохкама балхаш, хӀаьта наьна метта хьехархо, аргӀанара хӀамаш еттаелча санна, вагӀаш хул. Уж хӀамаш цунна еттар «Рособрнадзор», дешара министерство, цо болх бу ишкол я. Вай дукха дийцад мел сийдоацача баьккхаб наьна мотт таханарча ишколе, ЕГЭна юкъебихьабац, 9-ча классе хинна эказменационни диктант дӀадаьккхад, олимпиадаш еш а ца еш а дӀаух шераш, дешара программаш лоацъяьй 5, 6, 9 классашка. Цхьадолча шерашка вӀалла гӀалгӀай мотт ца хьехаш а ханаш йоагӀа вай ишколашка. Цу тайпара моттигаш нийсъенна дагадоагӀа сона.

ВПР яр дика да, амма кхыча Ӏилмашта новкъарло еш из яр доккха зулам да, эрсий меттала аьлча преступлени я. ГӀалгӀай меттах йола урокаш дӀаяьхе, цар сахьаташ дӀалу тохкама балхаш де. Рособрнадзора из иштта аьннадале, бокъонаш телхаераш Москве багӀа, бакъда сона хетац из цигара ӀодоагӀаш да, аьнна. ГӀалгӀай мотт ишта а латт водачо, воагӀачо пӀелгаш Ӏетташ, хӀанз ВПР а йолаеннай цунна когаш тӀабетта. Вешта, ВПР а йий-хьогӀ из леладер-м, моттигера наьна метта моастагӀий ба-кх. Эггара хьалха уж ба шоашта из мотт цаховраш а цунга хьежжа мара шоай къаман сий цадераш а. Шоай метта сий ца деча наха, шоай къаман а сий дергдац. НийсагӀа аьлча, тахан гуш латташ да, цар сий ца делга.

ШоллагӀа, кхоалагӀа, йиълагӀа хила езаш йола урокаш наьна меттагара дӀайоах, царна когаметта ВПР ю, из чакхъяьлча бераш кӀаьддале хул, аьле, чудохийт. Наьна метта хьехархо йиъ урок ши класс вӀашагӀтеха, цхьан урока тӀа яла езаш хул. Со дунен чу ваха кастта 70 шу доал, бакъда цу тайпара хӀама дувцаш а хезадац сона. Вешта, вай ишколашка фуннагӀа а хаза йиш я. Цецвала хӀама дац. Дошо мо йола ишколаш хьалъяь Ӏооттаяр сенна пайдана да, чухьа беш бола болх муръенна га санна телха хилча, юхамаччахьа беш хилча. Укхаза цу тайпара дешар тара хет сона тӀакӀалтӀаяьккха кетар ювхаеча сагах.

Иштта хила дезаш да из, йоах, из болх нийса дӀабахьа безачар. ВПРа лураш 45 минот (цхьа урок) я, цхьабакъда вай бераш Ӏовдала хиларах, царна 2-3 урок яла еза. Цу тайпара къамаьл да хьахозаш дар. Россе даха къамаш а цар метташ а хӀанзалца сий долаш, лоархӀаш хиннад, хӀанз царех уйна хьекха герми миссел дош хеташ бац из кара дола нах. Кхыдола Ӏилмаш хьеха хьехархой а баьннаб цох, царгаш етта. Сурхо тӀа йодача автобуса чу вагӀаш, цигарча №3 йолча ишкола хьехархочо К.Л. аьлар:

- Хурдийбаьнна ер гӀалгӀай мотт а кӀордабаьб укхаза!

Со кхетанзар цунна сенна новкъа хиннаб гӀалгӀай мотт, из хьехаш ше ца хилча. Шоай цӀагӀа а, ара а, ишколе хьабаьхкача а наьна мотт ца Ӏомабеча дешархой дай-ноаной лелаш хул, цу тайпара къамаьл дувцаш. Шоай берашта из мотт ца ховндаь, из цар Ӏома ца бендаь, царна лерттӀа оценкаш ца йоагӀандаь да цар из. Вай Дала лорадолда цу тайпарча нахах, ший наьна мотт цабезачоа ший къам а, мохк а безаргбац яьхад В. А. Сухомлинске: «Наьна мотт ца безаш, цо яхар ца ховш вола саг – дай а тайпа а доацар ва. Даьймохк беза йиш яц наьна метта дош цадезачоа».

Дика болх ба уж дешаш аьннар гӀалгӀа воацаш, из гӀалгӀа валаре, гӀалгӀай шоаш болалургбар цунна тугаш детта.