Вахара оагӀонаш
Теркалде хьакъ долча хӀамаех дола къамаьл
Гуйран тӀеххьара бутт бар ара лаьттар. БӀаьсти йоагӀаш санна, малхаца къаьге цхьа ди отташ, цун тӀехьа доагӀачо дено ше гуйран беттацара долга хьахайташ, шийло мух отташ, дар хаоттама хьал. ХӀара Ӏуйран массийтта шера цхьан новкъа гӀолла балха дӀаухаш, чуухаш; хьай кара хӀама доацаш; дукха хӀама зув Ӏа. Автобуса тӀара Ӏояьле Ӏочуйолаелча, гаьннара бӀаргкхет са; хӀара Ӏуйран цу урам тӀа нув хьекхаш, лостам лоаттабеш йолча ха яхача кхалсагах. ХӀара денна гуш долча суртага дӀаӀам-кх бӀаргаш…Юххьанца дега цхьа хало дар сона, из бӀаргаяйча, хӀана аьлча, нув хьекхаш лела езача хана чура из яьнна, дикка ха я… Сога хаьттача, шийна хоза безаме чай молаш, корах дуненга арахьожаш, гаьнашта кӀалха салаӀа арайолаш, уллув багӀача ший ханарча нахаца вахарера цхьацца хабараш дувцаш, денош дӀахьош хилар товра цунга, бакъда, кӀоарга уйлангахьа яха йолаш, из нув хьокхаш, тӀаккха цхьан юкъа гаьнна дӀахьежаш латташ ха йоаккхаш, юхегӀолла тӀехдувлача ишколе долхача берашца цхьацца дош дӀа-хьа оалаш, хӀара Ӏурра ший къахьегам дӀаболабу из дикка зийча, хьагучох, укх балхаца салоӀаш хила дезаш да-кх цо, аьнна, хийтар сона. Ара йӀайха йолча хана, юстара яьгӀача гаьнашта кӀалха морожни яа Ӏоховра из. Хийла, аз новкъостал де хьона, ала догьоттар са дег чура. Гаьнна дӀахьежаш, уйлангахьа из ухандаь, хӀамо саготдой хьа, фу эш хьона, ала безам боагӀар. Цунга дӀаӀема, автобуса тӀара Ӏойоаллашехь, бӀаргаша лохар из. Наггахьа из йоацаш хилча, цхьа сагота, маьлхара хеталора сона-м… Могаш йий-хьогӀ из, аьле, уйла йоссар. Цхьавола саг, балха дӀавахачул тӀехьагӀа, болх беш яьккха е ца беш яьккха из ха йистеяьлча, кхы дӀахорчун уйла ца еш хул, хӀаьта цу кхалсага ший болх лоархӀилга, бехктокхаме из дӀабахьа гӀертилга гуш дар. Ше леладер чӀоагӀа дукха дезача сагах тара яр из… Ишколера чудолхача бераша Ӏокхессар, шоаш чипсаш йиа ботт. Цун ӀобӀарахьежа, тӀаккха ший болх бита, царна тӀехьахьежаш латташ ха яьккхар цо… Хала дацар цун уйлаша фу йоах кхетаде. Бераш сайна юхекхаьчача:
- ЧӀоагӀа во кхессар оаш из каьхат Ӏо. ХӀанз шоана тӀехьа из дӀадаккха дезар шун ноанойл а йоккхагӀа йола кхалсаг ма йий. ХӀара денна ер доазув цӀендеш ма лелий из, лерхӀам хила ма безий вай массане, цо беча балхаца, - аьлар аз.
- ХӀанз аз дӀадоаккхаргда из, - аьнна, маркъилг санна юхаеддача йиӀига хьаийцар каьхат, - даьци, бехк ма баккхалахь, кхы кхоссаргдац хьона оаха, - оалаш хезар сона.
ГӀадъяхар со, цо цунга иштта аьнна! Елакъежа, хӀама ца оалаш, Ӏийра нув хьекхар.
Селханара ди, бӀаьстан бутт латташ санна, къаьга, дӀайха хиннадале а, таханарча дено ше гуйре йолгах хоам бора нахага… Дарзилгаш легаш, цхьа оллаенна яр шахьаре. Балха, деша болхараш сихденнача боларца гӀа боаккхаш бар. Цхьабарий чӀоагӀа дог ловзар, гонахьарча дуненца. Из гуш дар, цар йовхьамашка хьежача. Гонахьа мел дола хӀама хьувш, деррига теркалдеш кадай шоай Ӏуйре дӀайолаеш бар уж, хӀаьта цхьабарш, сихагӀа шоаш болхача кхача гӀерташ, цхьаккха хӀама зувш, теркалдеш бацар. Гаьннара хьежача зийра аз, маьлха бос бола къоанзолг тӀаювха сай «доттагӀа». ГӀайттача санна тӀехъювлар машенаш юххе да. Цунна цицха кхетар кхерар со… Никъ цӀенбеш саг воаллаш хилча, кӀеззига сабарегӀа лела мегаций, аьнна, эгӀазъяхар со царна… Ший коара хьаараяьнна, нувхашта оттаяь бакаш йолчахьа йолаелар цхьа кхалсаг. Бедоахкача тӀормигех цаӀ кӀалхара хьабоастабенна, наькъа юкъе Ӏолийгар цу чура шушаш, каьхаташ, нувхаш. Цхьа бахьан уж тӀормига чу дӀачугулъяь, бакашта юхе Ӏооттабир цо беха тӀормиг, хьааралегаш нувхаш йолаш. Шод баь, дӀакъовланзар Ӏоттадаьраш.
Ишттача хьале дараш кхы а латтар цу кӀалха, наьха къахьегамца лерхӀам боацараша Ӏоувттадаь. Нувхаш дӀакхухьа машен хьатӀаэтта, новраца, белаца из кегар гулбеш гале чу бехкаш ваьллар болхло. Бе-башха доацаш Ӏокхийсача тӀормигий гув, шодамаш деш, дӀатӀакхессар. Дикка ха яьккхар цу маӀача сага, из болх беш. Эзза шодамаш даь, доханза долча тӀормигашка наха уж Ӏоувттаяьяларе, сиха дӀатӀакхайса дӀаваха мара везаргвацар. Ма атта болх бац-кх цун мугӀарерча наха лелабер! Сагага хӀама дӀаоалилга доацаш, хӀара денна массехк моттигера наха тӀехьа уж гулъе еза цар. Цхьа хӀама-м да вай теркалде дезаш, цу наьха болх цхьан дийнахьа юхасецача, ма атта а хургдацар-кх вайгара хьал! Ара шийла йолча хана, шелал ловш; йӀовхал эттача, йӀовхал ловш, воашта тӀехьара наькъаш, урамаш цӀендеш лела уж нах теркалбеш, царцара лерхӀам лакха лоаттабеш хила деза вай. Хоза деций, цӀи яьлча санна ца а хехкаш уж машинаш, хьаарахьежа, хоза дош аьнна, ловца баьккхача, баркал аьлча.
Хозача дешо лакха лоам бошабаьб яхар-м ший овла болаш да… Тахан-м нувх дӀакхоссар а геттара тоадаь Ӏооттадаьд Ӏаьдала, массайолча моттигашка бакаш латт. Ма даггара кхайкарал, дехар ду цу гӀулакхах бехктокхаме бараша, кхаьч-кхаьчача нувхаш йоаржаю, лерттӀа дӀа ца къовлаш, тӀормигаш Ӏоувттаду ийрча гӀулакх дита, яхаш. Оалаш да-кх: «Дег чура хоза вола саг, шийна гонахьа мел дола хӀама хоза лоаттаде гӀерт», аьле. Доккха маӀан да цу дешай, уйла йича! Чебурекаш хьаю моттиг хьайийллай, са «доттагӀчо» лоастам лоаттабеча доазон тӀа. Ма чӀоагӀа тоам бир са дега цу гӀулакхо! ЙӀайха ши чебурек ийца, дог дӀохадергда хьа акхар кӀеззига, яал дӀарча гӀанда тӀа Ӏо а хайя, аьнна, аз дӀакховдайича, ма безамах дизза хьахьежар цун жогӀара бӀаргаш. Юстаръяьнна Ӏохайра из…
Автобуса тӀара Ӏоваьнна, наькъа дӀадехьаваьлча, йӀайха булкингаш хьаеш моттиг я. ХӀара Ӏуйран цхьа безаме хьаж хул, цигахьара хьаухаш. Кхоана йӀайха булкингаш хьоргья аз сай «доттагӀчоа». Хоза хетаргда цунна, бӀайха кхача кхаьллача, шелал а иштта бирса хеталургьяц… Дала гӀо долда вайна лерхӀаме дарашта боаггӀаш бола лерхӀам лоаттабе! Вай Дала йоах: «Дема буртиг миссел дика даьча сага, из бӀарга ма гургда!»
