Мехкарча Iалама охлой
Вайна гонахьара хозне лораю нах
Ховш ма хиллара, 1972 шера денз Iалам лорадеча наьха ди дезду вайцига. Арахьа миштад хац сона, бакъда ГIалгIайченна-м боккха пайда баьннаб цох. Цу 70-ча шерашка вай мехка, къаьстта Наьсарен районе, чуйилла болабелар газ. Из бахьан долаш, хIара шера хьокхаш, дахчанна йоагаеш лаьттача хьунаша, «хах» аьнна, паргIата садаьккхар, хIана аьлча хIанз каст-каста декацар хьунагIа диг е херх. Укх тIехьарча ах бIаь шера чIоаггIа эргадаьннад Сурхо тIарча, Iаьлий-Юртарча, Яндарерча, МагIалбика, Шолжа, ЖIайрахьа кхалешкарча хьуний гIулакх. Вай из ца зуйя а, хетаргахьа, дикка цIенденнад вай садоаха фо.
Машенаша бIех ца доре-м, хIаране вахар дикка дIаьхде а мегар цо. Хьунаш шоаш тIаяларал совгIа, дукха дIаюв вай мехка. Цу хьакъехьа массехк масал доаладергда аз. 2017 шера Шолжа кхалерча Галашка ГIалгIай Республикан 25 шу дизарга 5 гектара тIа дIаегIар нажа гаьнаш. ХIаьта цар вай бахархой бе-бе хьашташ кхоачашдергда, Iаламца а вахара хьашташца а дувзаденна. 2021 шера денз вай республикера нах дакъа лоацаш ба Еррига Россе хьаллаьцача болама юкъе, цу болама чудоагIа «Дагалоацама беш дIайогIар». Из болх дIахо дIахьош хилар вайцига 2022 шера, карарча шера а тайп-тайпарча юрташка, шахьарашка, цу даькъе Магасе а дIайогIаш я эргача фух йола гаьнаш.
Республике дукха ба хьун боахама цIихеза болхлой. Царех ба «Россе гIорваьнна хьу лелаер» яха цIи лелаю Iарчакханаькъан М. С., Зурабанаькъан Х. М.; дика хьун болхлой санна бовзаш бола Келаматанаькъан Т. А., Келаматанаькъан Я. М., Цисканаькъан М. Х., Чахкенаькъан М. С., Oзанаькъан С. А., Пхьарчанаькъан А. А., кхыбараш.
Бакъда Iалам духхьал гаьнаш хинна Iац, цунна чудоагIа вай хиш, даьгIенаш, цонаш, юртий а шахьарий а доазонаш. Цу лостамагIа бу болх а дикка тоабеннаб вайцига. Лоаман ЖIайрахьа кхалера гIалаш, кхыдола элгацаш дола моттигаш цIенъеш, галеш дизза нувхаш дIайоахаш хилар вай республикера а арахьара тIабаьхка а кагирхой, дукха ха йоацаш Шолжа бердаш, Наьсарерча Iаман йистош цIенйир дуккхача моттигашка къахьегаш а дешаш а болча наха. Шоатта деношка вIашагIбетталуш, мехка куц хоздеш, къахьийгар юрташкарча администрацей, бахархой, къахьегамхой тоабаша. Шера керте цкъа бича боалаш бац из болх, даим а цIенъе еза вайна гонахьара майдаш, сквераш, урамаш. Коммунальни боахама болхлоша дер доа ца деш, лораде деза, мугIарерча наха шоаш а гIо де деза царна, доккхий хIамаш ца дойя а, нувхаш мукъагIа Iо ца кхувсаш, вай даха моттигаш цIена лоаттаеш.
Цкъаза наьха кара хIама доацаш, хьакимий бейода Iалама кхел. Цхьабараш шоай хьал тоаделча, Iалама кхы дукха сагота боацаш а нийслу. Цу хьакъехьа массехк шу хьалха са къамаьл хиннадар ГIалгIай паччахьалкхен университета химико-биологически факультета деканаца, Iилмай кандидатаца Тоачанаькъан Ювназа Туханаца. Цо дийцачох, цхьайолча кхалешка Iалама хоза моттигаш йохаеш, шоашта пайда бергбола гIишлош хьалъю, баьшта цIераш етташ дийна хIамаш йоаю, хиш бIехду, кхыметтел мобильни бувзама егIача вышкаша дикка зе ду наха а дийнаташта а. Кхы а дукха дар цо дийцараш...
Iалам лорадеча наьха цIай долча укх деношка юха а тIахьеха безам ба вай мехкахой; царна зе даргдолча массадолча хIамах хьунаш, цар чура дийнаташ, хиш, даьгIенаш, фо, цонаш лораяра. Нагахьа санна вай уж хIамаш лорадойя, вай лораю вай мехка хозал а адамий унахцIено а.
