Таханарча вахаре ца хилча яргьяцар машен, хӀанз латтача хана, из заман куц да ала йиш я. Из хиларо дукха гӀулакхаш доах вай, нагахьа санна бахьа безаш нийслойя, мухь а иштта нах а дӀа-юха буг цунца. Из доацаш а, тахан балха, деша, кхы хӀама эттача моттиге наьха вахара-вара йола таронаш хургьяцар, коа тӀа машен ца хилча. Цу гӀулакха из боккха аьттув ба. Ший йоагӀ-йоагӀача аргӀагӀа лелаеш хилча, наьха аьттув хулийт цо. Сона дагадоагӀа, хьалхарча ханашка ший доалахьа машен йолаш, наггахьа мара саг хилацар. МоллагӀа хӀама эттача, цун наӀарга водар лоалахо. ХӀанз-м уж хӀара коа шиъ-кхоъ го йиш я.

Дика болх а ба уж йолаш, хӀана аьлча сагото ена моттиг хилча, дӀакхайда ший машена дӀоагӀаш хьаэцар мара, кхы саготде дезац. Из беций тӀаккха аьттув. Далла ба хоастам, хьалхара хала ханаш дӀаяьнна а. Дукха, из доацаш а. халонаш ловра наха цу ханашка. Сона дагадоагӀа, со зӀамига йолаш, тха цӀенъюкъе нийсденна цхьа хатар.

ХьоашалгӀа енаяр, тхо да воацаш дисача шера, тхона, берашта, тоам бара дукха даараш а, цул совгӀа, варени ергйолаш гӀамагӀаш, кхораш, кхыбола сомаш бахьаш, тха наьн-нана. Цар чӀоагӀа дукха яр беша гаьнаш, тайп-тайпара сомаш бар хьатӀабоалаш. Цхьа бӀаь совгӀа га я са, оалар тха наьна-вошас. Уж кхаьчача тхо а юстара дитацар цо, цу тӀара пайда ца эцийташ. Хоза дена ахка дар. Гаьн тӀара хьаяккха йиш мел яр кхаьча латтар. Эггара наха царех даараш кийчдеш, тӀадоагӀача Ӏанга кийчо еш, варенеш ларма чу йоаха ха яр из. Иштта енаяр укх наькъа тха нани а, тхона долча новкъостала кӀезиг-дукха ха яккха. Из берашца йита ший таро хиларах гӀад а яха, тха нанас цхьа гектар хьажкӀий хьаийцаяр оасар дергдолаш маьхах. Цу хана иштта дора Ӏаьдала балхаш. Тхо зӀамига дар. ХӀетта когаш яхаяр, тха да венначул тӀехьагӀа яь йиӀиг. Нане енача гӀамагӀай генаргаш доха а деш, цу чура тӀомараш йоахаш, ара ловзаш-кхесташ дар тхо а тхоца лоалахой — тха нийсархой а. Тха зӀамагӀ йола йиша чӀоагӀа боча яр массане а, да бӀаргавовнза я, яхаш. Цо мел яхар дора цар. Массане а кертах кулг хьекхаш, из хьийста дагадоагӀа сона. Цу дийнахьа тхо дерригаш а чӀоагӀа гӀаддаха, ловзаш, тхоайла аргӀ-аргӀагӀа гӀамагӀаш аракхухьаш, йохаеш дар. Оасарга яха ший йоӀ чуйоаггӀашехь а, цунна новкъостала Ӏаькъа чу сискал йилла гӀерташ, йоаллар нани. Ше а яцар из башха къона, цудухьа хала йодар дӀа-юха. Пешкаш а цу хана дахча чутехкаш яр. Латташ ахкан зама хиларах, ара кирпишкаш вӀашкаоттаяь хьалъяьча пешка тӀа када чу хий дӀох а даь, из кад бебоаллаш хьайоагӀача нанена когашта кӀалха нийсъелар тха зӀамагӀйола йиша. Из яр, аргӀанара гӀамагӀай кад хьаба йодаш. Кхы Ӏа яха тхо а дацар цунна тӀехьахьожаш цу юкъа, хӀаравар ший генаргаш дукхагӀа Ӏоаде гӀерташ, чуийнна уж дохадеш вар. Мишта яхар а ца ховш, дӀаийккхар Марет — ши-кхо шу даьнна яр-кх из цу хана — гӀамагӀаш я аьнна. Ше йоагаергйоацаш, гатаца лаьца, бебоаллаш кӀедж яьккха хий чудола кад а бахьаш, хьайоагӀача нане когашта кӀалха нийсъелар из. Ше ма барра тӀамаьхкар бера из хи кад. ЧӀоагӀа йоагаяьяр из. Доагамо яь чов чӀоагӀа хала ма йий, тов беса дийрза доагаш латта дегӀ цхьаккха хӀамо юхатохацар, цо деш дола лазар чӀоагӀагӀа сомадоалаш латтар. ЦӀогӀа хьекхаш, ков мел да удаш, яр йиӀиг а. Ше фу дергда ца ховш, еха хьувзаш тха наьн-нана а яр, цунга лерттӀа бӀаргцалакхарах, тхоаш бехке долга дика кхетадеш, кхераденна тхо а дар, хӀана аьлча тхоай нана чуеча, тхоашта хургдар ховш дар тхо. Деррига вӀашагӀъийнадар тха цу хана. Геттара чӀоагӀа доагама човнаш хиннаяле, цунах саг вала а йиш я, яхаш, оарцагӀбаьнна лоалахой а бар тха. Цигга делкъа хана хӀама даа балхара чувенача лоалахочоа хезар из. Цу заман чухь саьргах йийца карт мара яцар наьха. Геттара а таро ярий наггахьа нийслора кирпишках яь карт, из а яцар хӀанз санна кхо метр лакха йолаш, лохига карташ хулар. Цудухьа хьал-Ӏо хьежача, шоайла гуш бахар нах, цхьа дезал санна. Цу тайпара тхога ена хало кхетайир тха лоалахочо. Цо сиха ший машенаца йодаяь больнице йигар. МагӀалбике кхаччалца ваха везаш яр больница а. Хий кхухьаш машен яр из, тӀехьашка аьшка бешка а латташ. Цу хана чӀоагӀа цу гонахьа мел вахачунна накъайоалаш а яр. Из хиннаецаре, хьанна хов берах фу хинна хургдар. ХӀанз санна дарбаш ховш ханаш а мича яр уж. Даьла къахетам совбаьнна, из нийсваларах, ший ханнахьа лораша дарба даь, бер дийрзар. Из лоалахочун машен хиннаецаре, тхо а мишта гӀоргдар гаьнарча МагӀалбикерча дарбанче? Ачалкхера ваьнна, цига Ӏокхача а ма езарий цхьа сахьат ха-м. Оасарга яха ший йоӀ цӀаярга хьежаш, сагота яр тха наьн-нана. Оаха а тхоашта могар дора, из тее гӀерташ. ЧӀоагӀа кӀаьда саг яр из. Цо цу хана беш хинна хьехам, хӀанз са дагахьа латт. Ший тайпара йистхилар, елаялар, хьехар дар долаш саг яр из. Цхьа бӀаь пхийтта шу даьнна яр из леча хана. Цу ханашка нах дукхагӀа баьхаб ма оалий. Тахан санна дагадоагӀа сона цун дешаш.

«Да ма хьакха укх белха, ма чӀоагӀа сайх къа лотадир аз ер, да бӀаргагонза дола бо доагадаь, кхоана согара дӀадехаргдар ма дий ер, малайк доагадарал чӀоагӀагӀа малагӀа къа хургда, Далла хьалхашка отта езаций са?» — яхаш, ехаяр из чӀоагӀа. Даьлах кхерар а цу ханашка баьхача наьха чӀоагӀагӀа дар аьнна хет сона, хӀанз-м дукха теркалдергдарий-хьогӀ уж хӀамаш? Цаховш хиннад, аьнна, дутаргдар, селлара шоашта цунах Ӏоткъам а ца беш. Цхьа ха яьннача гӀолла чуера тха нана. Шийна могар дора цо, ший доагадаь бер а ший къаенна нана а тее гӀерташ. Из а яцар наггахьа мара хьоашалгӀа йоагӀаш тхацига, еча чӀоагӀа дог гӀоздоалар тха.

ЙоӀ йолча нана хьоашалгӀа аха, цу ханашка вай Ӏадатех доагӀаш дацар. Цхьа доккха хӀама эттача мара йодацар. Дале а, ший йиӀий бераш да воацаш диссарах, новкъостала наггахьа йоагӀар тхо долча нани. Ше яллалца из йиӀиг шийна къинтӀерайоахаш хьестар цо, тхо ноанахошка мел долхача хана, из йоацаш дахача раьза а хилацар. Иштта яр уж ханаш. Машенаш ювцаш дагаехар сона, цу ханашка машенах тхоашта а наха а пайда боалаш хинна ханаш. Тахан-м дӀа-юха вахара низткъала долаш, сов дукха я вай мехка а ерригача Россе а нахага машенаш. Кхетаде хала а дац из. Ханаш а хувцаеннай, наьха вахара таронаш а совйоалаш йоагӀа, тӀаккха цунга хьежжа ваха а ма везий. Из хургда-кх из.

Тахан латта машенашцара хьал кхыча беса да. Машенаш хилар дика да, бакъда царех хьадоала зуламаш совдоалаш латт. Наггахьа ди дагӀац, машенашца авареш ца еш. Машенаш йохаярал а наха човнаш ярал а совгӀа, нах боабеш моттигаш нийслу. Кхыметтел безача мархий бетта а, шортта ваха лаьрхӀа хилац наггахьа вола водитель. Масала, цхьа-ши ди хьалха, марха даста чудийха хьоашалгӀа долхаш дар тхо. Боккхача Кавказа наькъ тӀа тхо дӀатӀакхаьчача, из никъ хьалбиза, дӀаяха йиш йоацаш, машенаш латтар. Хьаэца хӀама доацаш, йохаяьяр дикагӀйола машен. ЧуваьгӀар-м дийна а виссаварий хьогӀ? Бехке малав фу бе да, хургдар хинна даьлча? ТӀаккха безача Рамадан бетта дагадоацаш наьха коа чудода во деций из? Цхьа да, цхьа нана елхаяций цо? Мичаб из наьха сакхетам, хӀана лоралуц ер нах? Шоайла боабеш ма латтий ераш, аьнна, хеталу из сурт бӀаргадайча. ДукхагӀча даькъе цун бахьан да сихал. Цудухьа Ӏаьдало, ГИБДД болхлоша, дукхагӀа авареш хулача е бераш дехьадоалача моттигашка, наькъа полицейскеш оала оасаш дахийтад, цига кхаьчача мукъагӀа водителаш кӀеззига лӀаьгӀлургболаш. Дале а, новкъа машенашца хулаш дола зуламаш-м, совдаьнна мара тӀерадоалаш дац. Наьха шоай сакхетам ца хилча, дӀадаргдола лазар дац из.

Ма дарра аьлча, машен лоаллаш волчо из лалла еза, ше водача хана, моттигашка этта хьал теркалдеш; нах баха моттиг, ден-бийсан ха, йоачан-екхан, наькъа хьал, ший дегӀа могашал, машен малагӀа я (мухь лелабер, автобус, микроавтобус, легковой машен).

Лакхехьа мел дийцарий уйла а терко а йича, вай наькъашка авареш геттара кӀезига хургьяр. Шоай аргӀах уж лаьгӀъяра терко ю вай Ӏаьдало, ГИБДД болхлоша, цу гӀулакха бехктокхаме бараша. Бакъда цар из йора аьнна, саг ше хьисап долаш ца хилча, тоалургдац из хьал. Иштта дале а, берригаш а бац селлара ираз дайна машен лехкарех. Машен боараме лоаллаш, хозача гӀулакхашца болаш дукха кагий нах ба вай. МоллагӀа саг, къаьстта воккха саг, машен еха наькъ тӀа нийсвелча, цхьа зӀамсаг тӀехваргвац, фу эш хьона ца оалаш. ТӀаккха иштта хозача гӀулакхех бизза боахкача вай кагийча наха воча сагагара зулам доалаш хилча, новкъа хул. Цхьайола моттиг нийслу, вӀалла а бехк боацаш, машен тӀатехе сага зулам деш, хала хете а, из саг вувш. ТӀаккха дӀавелла ши ди далалехь, мехка мел вар юкъе а вахийте, пхьа бита, цаховш нийсденнад, оал.

ДӀаваьннар кхы юха мича воагӀаргва. Наьна бӀаргех Ӏоуха хиш сево совцадергда? Да воацаш диса бой хьан хьалкхедергда? Дукха да цига хьалхашка овтташ доала хаттараш. Цудухьа вай кагирхой а боккхагӀбараш а кӀеззига сабарегӀа, шоайла никъ буташ, хьалха-тӀехьа валар нийса лорадеш хилча, Даьлагахьара, нахагахьара, маьл болаш а нийса а хургдар. Вайна юкъера дӀакъесташ бола дошув мо кагий нах а шоай дезале чулестаргбар. Ваха безам боацаш мича хул цхьаккха, лораде вай вахар, массавар а оарцагӀваьнна.