Къона тӀехье кхеераш
Хьехархочун денга
Сурхо тӀа бодача новкъа гола теха, гувнах урагӀволавелча я юртара ийс шера деша ишкол. Цхьа шу а дац из болх бе йолаенна. Хьалха цхьа гӀат йолаш хиннар дӀа а яьккха, кхо гӀат йола ишкол яьй цигарча берашта. Массадола хьалаш долаш да цу чу. Дика а дуккхача хана денз къахьегаш хьабоагӀа а хьехархой ба цун тховна кӀалха къахьегаш. Царех цаӀ я ТӀой-Юрта кхийна Дударанаькъан БайӀалий Радимхан. Нохч-ГӀалгӀай паччахьалкхен университета филологически факультет яьккхай цо 1989 шера. Цхьатарра эрсий мотт, литература а гӀалгӀай мотт, литература а хьеха йиш йолаш дар цо дийша дешар. Цул тӀехьагӀа, из къахьегаш хиннай бе-беча моттигашка. Царех я Шолжа-ГӀалий тӀара №13 йола ишкол, цига къонача хьехархочо эрсий мотт, литература; гӀалгӀай мотт, литература хьийхар; цул тӀехьагӀа хӀетта юкъебоалабаь наьна мотт хьехаш хул из №18 йолча юкъерча ишколе.
Цу хана цу ишколе деша дагӀар гӀалгӀай дуккха бераш: Оздой, Дибаранаькъан, са-сай бераш а даьгӀад цу ишколе деша. Цига цо хьийхача дешархоех тайп-тайпарча гӀулакхаш тӀара нах хиннаб, карарча хана Магасе а къахьегаш ба царех цхьабараш. ДӀахо Долакха-Юрта цхьан шера къахьийгачул тӀехьагӀа, ийс шера ТӀой-Юртарча №1 йолча ишколе кхетама балхах йола директора заместитель хиннай из, тӀаккха 15 шера Яндакъонгий-Юрта (Дачне) болх бу цо эрсий мотт хьехаш. Цул тӀехьагӀа енай хьехархо Сурхо тӀарча ишколе. Укхаза цо къахьега а да 10 шу. Дукхача хана денз, цигарча ийс шера дешача ишколе дагӀача берашта наьна мотт, литература; эрсий мотт, литература хьехаш хьайоагӀа из. Къаьнара ишкол дӀа а яьккха, кердаяр хьалъеш, дукха атта доацача хьалашка болх беш, наьха ишколе йолаш къахьега дийзар цун тӀехьарча 4 шера. Пена меттел ишкапаш оттаяь; йийкъаяр уйче, цхьан оагӀорахьа учительски, вокх оагӀорахьа класс хургйолаш. Дукхаза ладийгӀад аз, сайна хьахозаш, БайӀалий Радимхана луча урокашка. Оалаш дола дош сабаре, берий дег чу дужаргдолча тайпара оалаш, ювцар цо керда темаш а, теркам тӀабахийте ладувгӀар урок хьаювцарашка. Эрсий а гӀалгӀай а – шаккха мотт хьеха ховш саг я хьехархо.
Карарча хана цунга я гӀалгӀай мотт хьехаш йола 6, 9-гӀа классаш; эрсий мотт хьехаш 7, 8-гӀа классаш. Царцара болх лерттӀа, боагӀача боараме дӀабахийта гӀерташ; балха программаш вӀашагӀтохаш, йоазош тохкаш, уж дикагӀа бераша кхетадергдолча тайпара царна довзийта гӀерташ къахьегаш, урокашка кийчлуш хул Дударанаькъан Радимхан. Эрсий мотт хьеха а дика вӀаштӀехьадоал цун, ВПР оалаш долча йоазон балхаша дика гучадоаккх хьехархочоа а дешархочоа а карагӀдаьннараш. Иштта берашца бу болх дика гуш хул, меттах а литературах а Олимпиадаш йолча заман чухьа.
Радимхан я РФ дешара даькъе сийдола болхло, лакхарча говзала (категоре) хьехархо. Цунца пхе шера деша яьгӀача а цхьан фусаме Ӏеш хиннача а Сурхо тӀарча ийс шера дешача ишкола завуч йолча Йовлой (Овшанаькъан) Мухьмада Марема яхачох:
- БайӀалий Радимхан массадолча хӀаманца цӀена, нийсхо езаш, бакъдолчунна тӀехьалатташ, ший болх дика бовзаш, хьабеш саг я.
Яхаш Пхьилекъонгий-Юрта я хьехархо, хӀара Ӏуйран яхар мо, цигара хьалъух из Сурхо тӀа. Юха цӀаяхале, урокаш яла, тетрадаш тӀара гӀалаташ тахка, журналаш Ӏалашде вӀаштӀехьадоал цун. Хьехархошта юкъе сий долаш а берашта езаш а саг я Дударанаькъан БайӀалий Радимхан. МаьрцӀай Келиганаькъан ба хьехархочун. Цун кхийна ши воӀ ва, Микаили Ахьмади яхаш.
