Царех доал ца дича хулаш дар хьахилар. Кастта хӀаманна пайдана йоацача кхаьчар. Цул тӀехьагӀа цигара лаьтташ дийкъар готта боахкача юртарча наха, иштта шерлуш-шерлуш дегӀаера из оагӀув. Берашта деша моттигаш яцар юхегӀолла, цар гӀаш Ӏоъаха дезар юрта юкъе йоаллача №2 йолча ишколе. Ӏай цига цкъа-шозза хьал-Ӏо даха бер цамогаш хургдац оалилга дацар. Цудухьа тоъал ха яр цигахьа ишкол еза яхаш дувца. Дукха ха йоацаш хьалъяь а яьнна, ший хьалхара дешархой тӀаийцар ювцача Сурхо тӀарча №5 йолча ишколо. Со цига нийсвеннача дийнахьа, машина наькъаш дехкача Министерствон болхлой боахкар цун наӀарга гӀолла тӀехбоала никъ тоабеш, асфальт буллаш, цар дийцачох цу наӀарга бухсоццаш светофор а йогӀа лаьрхӀа ба уж, наькъал дехьа-сехьа дувлача берашта цхьаккха кхерам хургбоацаш.

Ишкол ше хьалъяь яьнна, гӀишлонхоша дӀаенна хиннай цхьа шу хьалха, бакъда директора ГӀайтакханаькъан Ахьмада Фатимас яхачох, каьхаташ вӀаштӀехьа ца даьлча, лицензи ца хилча хьаелла йиш яц ишкол, цудухьа гайра из соахка хьа ца еллаш. 2024-2025 дешара шера хьалхара четверть йисте а яьнна, шоллагӀа четверть йолаелча дӀаболабаьб укхаза болх. Дай-ноаной-м укхаза шоай бераш хьачудахкийта чам болаш бола дукха ха хиннай, берашта шоашта а цох йоккха оатто хуландаь. Дикка доккха юрта дакъа чулоацаш я ишколанна хьахьожаяь моттиг, 22 урам тӀара бераш да укхаза Ӏилмаш карадерзаде аха дезараш. Вешта аьлча, укхаза деша дагӀа дезараш дерригаш 704 бер да, царна лаьрхӀа яьй из хьаеча хана. ХӀанз укх сахьате, цига дешараш 300 бер мара дац. Ахьмада Фатимас яхачох, тов бетта укх ишколе дӀаяздаь хиннад 600 бер, бакъда ахчан гӀулакх дика цахиларах, цхьацца класс мара хьа ма елла, аьнна, соцадаьд из гӀулакх. ХӀанзарчоа ишколе шолха классаш яц. Укхаза деша дагӀа дезача берех ахаш совгӀа дараш юртарча №1 йолча ишколе, Ӏаьлий-Юртарча гимназе, кхыйолча моттигашка деша ух, бокъонца (берригача низаца) ишкол дӀайолаенна яллалца. Хьакимаша кӀеззига сабарде аьннад, керда шу хьахилча, из ха хьатӀаоттарга сатувсаш ба укхаза. ХӀанз ишколе 11 класс я, 1-гӀа классаш шиъ я, 2-4 классаш цхьацца мара яц. Иштта цхьацца класс я 5 - 10 . ЦхьайттлагӀа класс вӀалла яц. Цар ЕГЭ дӀалургья шоаш хьалха баьгӀача ишколашка. Йолаш йолча классашта юкъе, 25 берал кӀезигагӀа долаш, класс яц цхьаккха. Цхьайолча классашка 28, 33 бер да. ЦхьоалагӀа классаш шиъ нийсъялара бахьан да, цу классе 46 бер вӀашагӀкхийтта хиннад, цхьан классе ишттал бераш доагӀаде йиш йоацандаь, из шин класса йийкъай.

Кердача ишколе 42 кабинет я, хӀаране чу компьютер, интерактивни улг, мелаца язду улг, маркерца язду улг да, принтер, сканер, ноутбук я. Берашта дӀахьокха мел деза хӀама, ший планага, Ӏомадечунга хьежжа долаш да. ХӀанзарчоа кабинетни система укхаза яц, беррига дешархой вӀашагӀкхетталца сабарде лаьрхӀад ишколе. Дешара керда моттиг хьайийллача, халагӀча дешаех цаӀ хул дика хьехархой вӀашагӀтохар.

- Хьехархой мичахьара гулбаьб оаш? – яхача хаттара жоп дала дукха хало е езанзар Ахьмада Фатимай.

- Хьехархо тха 22 ва. Уж гулбе хала да. Соахка денз уж вӀашагӀтоха гӀерташ, тха ишколе дахка дезар шо оалаш, къахьийгад оаха. Физика хьехар Наьсаре балха я, чӀоагӀа дика хьехархо я, олимпиадашта юкъеухаш, къахьийгад цо. Дукха ха яр аз цунга дехар ду. Иштта химик дика я са, зувучаш бувца безаш бац; биолог, ингалсий, гӀалгӀай мотт хьехаш шоай болх бовзаш бола нах ба. Цу тайпара Магасера, Наьсарера, укхаза Сурхо тӀара ба-кх уж. Берригаш лакхара дешар дийша ба, шин йиӀигагара дӀа мел ийккхараш, уж шиъ студенткаш ба. Шаккхе 5-ча курсе дешаш ба, каста йистебоал. Хьехархой ханна боккха бац, юкъера дӀалаьрхӀача 22-23 шу хургдолаш ба уж. Эггара боккхагӀчар а даьннадац 43-45 шу мара; дукхача хана денз, къахьегаш хабаьхка нах ба уж.

Сурта тӀа: Сурхо тӀарча №5 йолча ишкола директор ГӀайтакханаькъан Ахьмада Фатима

КӀеззига дувца безам бар са, ишкола директорах ГӀайтакханаькъан (Овшанаькъан нус я из) Ахьмада Фатимайх лаьца. Хьехархочун болх цо 28 шера баьб, эггара хьалха ишколан тхов кӀалха къахьега из йолаелар 1994 шера. Кхаь шера зувуч йолаш къахьийгад цо Сурхо тӀарча №1 йолча юкъерча ишколе. Из шиъ лакхара дешар дийша я, хьалхара цун дешар Москверча экономически институтаца дувзаденна дар. ШоллагӀдар вай университетера ПМНО (юххьанцарча дешара хьехархо а хьехара наькъаш а) яьккхай цо. Фатима ше бакъболча хьехархой дезалера хьаяьнна а кхийна а я. Из Галашкарча ГӀайтакханаькъан Ахьмада йоӀ йолга хайча, чӀоагӀа цецваьлар со, цунца цхьана дикахетар а хилар. Ахьмад сона вайзар 1981 шера. Цох лаьца кӀеззига дувца безам ба са. Цу шера (Сурхо тӀарча №2 йолча ишколе цхьан шера къа а хьийга) Шолжа-ГӀалий тӀа «Сердало» газета редакце балха вахар со. Бакъда сай доалахьа ваха фусам йолаш вацар со цу хана. Мах телаш, квартира лувца езаш дар гӀулакх. ЛерттӀа квартира лаха а дацар атта. Вай поэтага, журналистага Угурчанаькъан Азмат-Гирега хаьттар аз:

- Ваха мегаргволаш, квартира езар сона цхьан юкъа, йовзий хьона цу тайпара моттиг?

Дукха уйла ца еш, Азмат-Гире аьлар:

- Со ваьха квартира я хьона 1-ча микрорайоне, Дудаева бульвар оалача моттиге, из яьсса латт мотташ ва со...

- Хьан я из? – хаьттар аз.

- Цу фусама да Галашкара ГӀайтакханаькъан Ахьмад ва, Ӏа оале цо чувита мег хьо. Бакъда Галашка ваха-м везаргва хьа. Цигарча ишколе директор ва из. Вахаш а цига ва, - аьлар новкъоста. Азмат-Гири ше дика саг вар. Наха гӀо де кийча хулар из, моллагӀа чоалхане моттиг вахаре нийсъяларах.

ГӀулакх Галашка ваха везаш дар. Наьсарера такси а лаьца, Сурхо тӀарча хьун юкъегӀолла бодача новкъа гӀалгӀай къаьнача юрта даха арадаьлар тхо. Никъ хӀанз тоабаьб яхаш дувц цигара, бакъда цу хана кӀоагаш доахкаш, хиш латташ, цкъаза машин тетта езаш бар из. Юрта дӀакхаьчача, хетта даьлар тхо, Ахьмад мичахьа вах. Цигарча наха юхахоаттар:

- Мари сесаги ишколай директораш бар вий Ӏа вувцар?

Ба а бар цу хана ГӀайтакханаькъан Ахьмад а цун фусам-нана Татенаькъан Люба а цу юртарча шин ишкола кулгалхой. Ахьмада цу хана са юхь йир, ший квартиран дӀоагӀаш хьаделар цо эггара хьалха шийна гуш волча сога. Массехк бетта цу фусаме ваьхар со, сона доккха гӀулакх хилар цох.

Ахьмадеи Любайи дезале цхьа кӀаьнки йиъ йиӀиги да. ЙиӀигех шиъ лораш ба, цаӀ бухгалтер я, хӀаьта Фатимас дас-нанас хьабена никъ дӀахо дӀабахьа лаьрхӀад. Цар шоай дезало меттел, моллагӀча гӀалгӀачо а сий де дезаш нах ба Ахьмади Любаи. Дезала дас, 49 шера ишкола директор волаш, къахьийгад; хӀаьта Любас 47 шу даьккхад цу балха тӀа. Тамашийна хӀама да ца аьлча, фу аргда цох? Уж шаккхе а болаш ба карарча хана, Фатимайна гӀо эшача хьаькъалера хьехам бала, новкъостала дош ала уж мо бола нах хилар доккха ираз да. Из кхетадеш я Фатима ше а, наьха дика тешал тӀехьа долча даь-наьна йоӀ ше хиларах доаккхал ду цо. Цхьаболча наха Ахьмадаяр санна оамал йолча сагах кӀаьда саг вар оал, аз цох эздий саг вар аргдар, цу дешо мара бокъонца йовзийтац цун оамал, вахаре цо хьабена никъ...

Кхы а дукха дувца йиш яр Ахьмадах а цун цӀен-наьнах а лаьца. ТӀехьа тӀайоагӀача хана, царех къаьстта дувца хьожаргда тхо. ХӀаьта Ахьмада Фатима кердача ишколан гӀулакха оарцагӀъяьнна лел укх деношка. Шеддоа хӀама долаш да, кӀеззига халонаш нийслу интернет чуйилларца, бакъда из хало а кастта дӀаяргья, аьнна, хеташ я из. Саготдеш ер ма дий ала кхы хӀама дац. Мел дезар, хьехархочоа мел эшар долаш да, урок яла дӀачувахача хьехархочунга да хьалсага, хӀама дӀахьокха йиш йола улг. Бера дӀадувцачул дикагӀа дӀаэц ший шин бӀарга бӀаргагур. Иформатика кабинете дукха компьютераш Ӏооттаяьй, царца болх бе дӀаболабеннаб. Ингалсий метта кабинеташка лингофонаш я, цар чу компьютерах, ноутбуках, планшетах пайда эца йиш я. Химе, физика, биологе кабинеташка лаборатореш, цар чу мел эша Ӏилмаш Ӏомадара гӀирсаш да. 174 саг цкъа Ӏоха йиш йолаш я укхазара столови, истолаш шин даькъа дийкъа оттадаьд, берий даарцара чам айлургболаш, хоза сурташ дийхкад пенаш тӀа. Марта укхаза ду дешархоша (1-4 классашка мах боацаш), делкъийна мук шоай цӀагӀа дуаргдолаш цӀаболх уж. Укхаза а, вокх №4 йолча ишколе санна, 6 дийнахьа деш, смена цаӀ мара яц. Бакъда Уставага диллача, 5 дийнахьа а деша йиш йолаш ба укхаза. Хетаргахьа, иштта хургда из, цхьа ха-зама яьлча. Цхьаькха цхьа хӀама тӀатоха лов сона. Укх тӀехьарча хана, республикерча дуккхача ишколашка хьаяьй тайп-тайпара музейш. Иштта музей йолаш я Сурхо тӀарча №5 йолча ишколе а.