1931-ча шера тӀема авиаишкол йоаккх АртагӀа, цул тӀехьагӀа герз детташ йола говзал Ӏомаеча инструктора курсаш йоах. Фецарча кемашцара гӀулакх чӀоагӀа дезалу цун дега.

1932-ча шера Энгельсерча авиабаза кулгалхочун гӀонча ву цох, 1937-ча шера капитан яха цӀи лу цунна. Фецарча кемашцара болх дика шаьрбаь; ше моргаш, Даьхен кхоана накъабаргбараш, кхебеш хул из.

Курсанташта чӀоагӀа дукха везар оамала атта, моллагӀа хӀама кхетадергдолча тайпара духьалда ховш вола АртагӀа.

1939-ча шера фински тӀема юкъе дакъа лоацаш хул деналах визза хинна вай мехкахо. Эггара хьалха из сигалара тӀом беш хинна ханаш яр уж.

Фашиста тӀом тӀабенача хана Кировоградерча эскадрильена хьалхалатта капитан волаш, къахьегаш вар вай мехкахо. Фашист вохавеча тӀема юкъе дикка белгалваьлар из кхерам яха дош довзаш цахиларах. Дийнахьа массехказа лакхеваьле, цигара моастагӀчун наькъаш тедаш, тӀом бора цо. Ший фецара кема говза леладе ховра цунна, из массане зийнадар.

«Лаьнанаькъан хинсув» аьнна цӀи тиллар цун фецарча кемах тӀема новкъосташа. 1941-ча шера фашиста кхо кема чудайтар цо лакхера, гуйран хьалхарча бетта цун аьттув баьлар моастагӀчун кхы а диъ фецара кема чудайта, хӀаьта гуйран тӀехьарча бетта цо дийттача герзах, гитлерхой диъ кема доагаш лакхера лаьтта дежар.

Пхе бетта фашиста духьала латаш 13 фецара кема дохадир цо. Гуйран тӀехьарча беттара тӀом тӀехьара хилар цун вахаре. Доагаш латта цун фецара кема моастагӀчун доазон тӀа чудежар. 1941-ча шера турпал волаш кхелхар вай майра, деналах визза хинна мехкахо АртагӀа. Наьсарерча ГӀаьзе-Коа цун цӀи лелаеш урам ба.

Албохчанаькъан П., Малсаганаькъан Тухана цӀерах йолча музея керттера Ӏилман болхло