Дийна орг
ГӏалгӀайчен экологаша зӀийнаш лораяр дех
Хьанна дага дар, зӀий а ара шелал эттача наб е йода, аьнна. Цо цӀаькха а тешал ду, вахаре оалаш долча «мел вах- хӀама довза гӀерта» яхача дешашта.
Дика да из хьалхадаккха саг хилча а, кертах кулг хьакха, зӀий хьаста йиш еце а, цунна зе деш хилар новкъа да.
Ара йӀайха йолча хана нийсъеннай сона зӀий, къаьстта беттала бийсаш йолча хана. Ламаза молла кхайкале цхьа сахьат хьалха араяьлча. Гонахьа сатем эттаб. Сигала къаьгга хьежаш бутт ба, цунна тӀера бӀарг боаккхалуц, цун хозалга, вӀалла кӀаьд ца луш, хьежа догдоагӀаш хул. Цкъарчоа бӀарг тӀерабоаккх Ӏа, цу юкъа юха а сердалга хьожаш. Кӏалха цхьа шорттига хӀама дӀа-юха хьувш санна хеталу, цига гучайоал зӀий.
Дег чура гӀадъяхара оаз йоагӀа: « Маьрша йоагӀийла, зӀий!» Бакъда сага мотт ховш яц зӀий, орг хинна хьоарчалу из. Цун новкъа хургйоацаш, цӀагӀа юха чуваха везаш хул саг, цун хозалцара къаьста. Из хӀанад хац сона, бакъда из зӀий сох массаза кхетача хана, гӀадйодар со. Новкъа да уж цу доттагӀала духьала юхайистхила йиш йолаш йоацаш, бакъда уж хиларо гонахьара Ӏалам хозагӀа ду.
Хӏанз хьожаргда вай экологаша фу йоах.
«Нагахьа санна шийлача хана шоашта зӀий бӀаргаяйнаяле, дӀа ма кхосса, нувхий ведара чу а ма кхосса. Кхетаду, цхьаннена а дезац енна зӀий ший коа хилар, сих ма ле, из тхьайса йий ховш дац вай, лайчилла беттагара тушола беттага кхаччалца наб ю цо.
Зӏий, дукхагӀча хана, лаьтта оахкаш я, шийна наб еш кхераме хургйоацаш, йӀайха хургйолаш, бакъда цхьайолча хана нийслу, кхы моттиг ца корайича, из ше дӀакхаьчача тхьовсаш, вӀалла а ца йоагӀача моттиге, масала, наькъ тӀа, такилга тӀа.
Из тхьайсачул тӀехьагӀа цун дог а деррига дегӀацара хьал а лаьгӀлуш да, цунца цхьана лорабу цар шоай дегӀа низ, хьинар. Цудухьа, дукхагӀча хана, наха хет зӀий еннай.
Сих ма лелаш. Яьсса яьшка а лехе, цу чу зӀий Ӏочуйилла, из ший ханнахьа бӀаьсти самаяргья; цӀенача, екъача моттиге алларах».
Тӏаккха шун дикагӀа аьттув хила а мег.