ХӀара ди, шоай аьттув баларга сатувсаш, дӀахьора цар; хӀаьта ВФМ оагӀонгара аьттув баьннилга хайташ дола каьхат кхаьчача, чехка шоай наькъа кхухьа тӀормигаш кийчде эттар. Россе эггара йоккхагӀа йола курорта шахьар лоархӀаш йолча Соче 189 мехкара 20 эзар совгӀа саг тӀаийцар.

Ма хетта ха дӀаяхьа, къахьега, кердача уйлашта никъ баккха лаьрхӀа бар гулбенна кагирхой. Дерригача дунен фестивала шоралах дувца эттача, математика ховш хиларо, нийса уйла яро дика гӀо ду вайна. Цхьан кӀира тайп-тайпарча майдаш тӀа дӀайихьар 600 совгӀа кхетаче, цхьан сахьата 20 керда лерхӀар кхоллаш боккха болх бар цига дӀахьош хиннар.

Вай мехкара цига дакъа лоацаш хиннараш 54 саг вар. Массахана санна, арабовлалехь, вай мехкара сийрда курткаш дӀайийкъар царна. Вай мохк белгалбеш бола гӀирс тӀабувха кагирхой хоалуш бар Берса-Юртарча, Белореченскерча, Туапсерча станцешка. 20 сахьата никъ беш, дукха керда уйлаш, лерхӀараш Ӏоадир кагирхоша. ЦӀермашинаца баха ловш хиннарашта хийттача беса, дӀадодаш дар деррига. ЦӀермашин мел соцача хана, къаман халхар деш, массане тӀоараш детташ, Ӏокхаьчар уж. Соче кхаьчачул тӀехьагӀа ПЦР – тестировани яха болх бар царга хьежаш. Цох чакхбаьнначул тӀехьагӀа мара, ВФМ программанна дӀатӀакхача бокъо яланзар царна.

Хьалхарча аргӀагӀа де дезараш чакхдаьлча, «Альфа Сириус» яхача хьаьший цӀагӀа дӀанийсбелар вай мехкахой. Массехк ди хьалхагӀа Ӏокхачар беркате хилар. Довза дезараш, чакхвала везараш кӀезига дацар цига. Дакъа лоацарашта къоастабаь бола гӀирси бейджаши хьаекъаш дӀадахар ши ди. Тхо цига мишта тӀаийцар ха ловш хургба дуккхабараш… ТӀаэцар чӀоагӀа хоза хилар! ЧуӀеш йола моттигаш цӀена, догьэттача хана хьаэца йиш йолаш тайп-тайпара даараш, мах боацаш таксешца дӀа-хьа аха йиш хилар – уж шедар хьаший гӀулакха кийчдаьдар.

Цул совгӀа, гӀа мел баьккхача хьона новкъостал де кийча болаш гӀо деш лелараш бар. Из йоккха кхетаче дӀахьош, ерригача шахьара бахархой вахара хьал цхьан юкъа хувца дезаш хилар, бакъда царна эшам хила йиш йоацача тайпара хьаоттадаь гӀулакх дар из. Укх бетта 1-ча денгара 7-ча денга кхаччалца дӀахьош хинна «Сириус» яхача доазон тӀара болх 13 майда дӀалоацаш хилар: «Россе дог» яха майда, «Арт. Къонал» яха къамашта юкъера мах бара моттиг, «Нийсхо» яха конгресс-холл, «Москва» оала кампус, «Соче автодром», «Аьттон бульвар», «Культуран, спорта парк», «Дерригача дунен барта ловзараш» яха спорта майда, «ТӀахьехам» яха кагирхой цӀа, «Кхоанарча вахара академи», Лев Яшина цӀерах йола керттера стадион, «Ямал» яха кампус, Къамашта юкъера ВФМ аэропорт.

Кхоачашде дезаш хиннараш дукха долаш, кӀаьдбалар хоалуш дале а, 15-гара 40 эзарга кхоачаш гӀа боаккхаш никъ бора кагирхоша. Кадай лелача къонабарий доага бӀаргаш зийча хеталора, берригача боккхача мехкара эггара кадайгӀа, лакхагӀа лерхӀамаш дола кагирхой гулбеннаб-кх укхаза, аьнна. Кагирхой политикахи туризмахи йолча министерствон кагирхошта юкъера цхьоагӀо, барт чӀоагӀбеча оагӀон болхло волча Хантиганаькъан Заьлмахас оалачун тӀехьа йолаш, ший гӀулакх дӀахьош яр вай мехкара тоаба. Итт дийнахьа вайцигарча тоабанна кулгалдар тӀадилладар цунна. Боккха болх бар цо цу юкъа дӀабихьар. «Дунен кагирхой фестивале гӀалгӀай мехкарча викалашта хьалхалаттар доккха, лоархӀаме декхар дар! Кхыйолча моттигашта хьалхашка сай мохк дӀабовзийтарал совгӀа, кагирхошта юкъера бувзам хотташ болх дӀабахьа безаш вар со. Цу юкъе чудоагӀараш дукха дар… Къамашта юкъерча майдан тӀа вай мехка хӀама лакхде, кагирхошта юкъе бувзам, барт чӀоагӀбе тхоай аьттув баьннаб аьнна хет сона», - дийцар Заьлмахас.

«ВФМ-2024» хьаеллара кхетаче шозза хилар дар тамашийна. Мишта хила йиш я аьнна хет иштта хӀама?.. 10 эзар саг мара чухошаш яцар цигара стадион, цудухьа, из болх дӀахьош хиннараша шин денна бийкъар доакъашхой. Кагирхой политикахи туризмахи йолча министерствон болхлочо Хьулахой Ахьмада яхачох, вай мехкара, Гуржий мехкара кхаьчача викалашта эггара доккхагӀа совгӀат хиннар дар, вай Мехкадаьцара Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлацара, дерригача дунен кагирхой фестивала комитета кулгалхочунцара Лордкипанидзе Дмитрецара, вай республикерча культуран гӀулакхех йолча министерствонна хьалхалаттача Лаьнанаькъан Залинайцара вӀашагӀкхетар. Кагирхойи хьаьшийи кхетаче хоза, безаме дӀаяхар. Гуржий мехках шин меттала илли оалаш, дӀайолайир кхетаче.

Вай Мехкадас ший къамаьла юкъе дийцар, шин къаман юкъе тхьовра денз хьабоагӀача бувзамах, исторех. Россена, Гуржий мехка юкъера гӀулакх тоадара тӀехьа йола лард яр из кхетаче, Мехкадас белгалдаьчох, хӀаьта ГӀалгӀай Республика из бувзам тоабара, шербара оагӀув хьаллоацаш хургья. Шолже-Тбилиси яха рейс вайцига хьаелларах долча хаттарашта хаьдда жоп делар вай Мехкадас, иштта дийцар тайп-тайпара культуран кхетаченаш цхьана дӀакхахьарах, «Тхьаба-Ерд» яхача моттигах лаьца. Безамеча къамаьлаца дӀаяхар из кхетаче, вай мехкахоша Гуржий мехкарча викалашта совгӀаташ луш. Цу тӀа хаданзар из гӀулакх… ШоллагӀча дийнахьа «La Luna» яхача ресторане кийчдаьча истола гонахьа дикагӀа дӀа-хьа байзар шин къаман кагирхой. 4-ча дийнахьа дӀайихьача кхетачен юкъе кагирхошта дайзар тайп-тайпарча къамий Ӏадаташ, культура, истори. Кагирхой болабалар дӀадихьар цу дийнахьа. ВФМ аэропортера болабенна « Россе дог» яхача доазонга кхаччалца, никъ бир кагирхоша.

Вайцигарча тоабо лаьрххӀа цу гӀулакха байракх, гӀирс, иштта кхыйола хӀамаш кийчъяьяр. ГӀалгӀай къаман гимн оалаш, дог ураэтта болаш, дӀабихьар цар из никъ. Лакхе вай ма аллара, ВФМ керттера декхар - къамашта юкъера цхьоагӀо, барт хьаллацар. ВӀаший бувзам чӀоагӀбара тӀехьа, Малхбоалерча Африкера баьхкача викалашца кхетаче дӀайихьар вайцигарча тоабо. Танзанера кхаьчача хьаьшашца цхьана мук деш хилар уж. Цу къаьнарча къаман исторех, культурах, Ӏадатех дукха хӀамаш дайзар царна. Дерригача дунен фестивало чулаьцараш дукха дар – дешарца дувзаденна лехамаш, викторинаш, кхетама боарам гойташ дола ловзараш, спорта кхетаченаш, аттракционаш, иштта кхыдараш а. Шедар довза чам болаш, цу ерригача моттигашка кхача гӀертар хӀаравар.

100% кхоачаш болх дӀабихьар ала йиш йолаш ба вайцигара баха викалаш. Пайдане, беркате хургдар цигара хьаэца, Ӏомаде гӀертар хӀаравар. Масала, Йовлой Джамбулата, Элтамаранаькъан Залинас къамаьл дир Каннски фестивале котало яьккхача Серберча режиссёраца Кустурица Эмираца. Цу воккхача кхоллама болхлочо дийцар, ше хьабенача наькъах, аьттув ца боалаш дисарех, кхоачашде низ хиннарех. ЛадувгӀарашта дукха кердадараш дайзар театра, кинон вахарера. Калининградерча кагирхой политиках йолча министерствонна кулгал деча Мусевич Аннайца къамаьл хилар вай мехкахой. Россе МИДа Калининградерча викала Калькуте Александра «Сердало» газета эггара тӀехьара номер елар вай мехкахоша. Цу дийнахьа, ерригача Россе паччахьалкхен кинематографе института болхлоша бийха, бе-беча лоне говзал гойташ хилар вай мехкарий.

«Нейротеатр: Са фестивала галактика» яхача оагӀонцара болх гойташ хилар Соколов Станислави Ярменко Еленаи. Дунен хӀама кхыча тайпара го аьттув белар цар, дакъа лоацаш хиннарашта. «Ретрокино», «Нейрокино» керттера турпалаш хилар вай мехкарех, вӀалла шоашта ца дайза кердадараш довзаш. Доакъашхой лерхӀамаш эргаш дале а, берригаш цхьана кердадар, говзадар довза ловш бар уж. Туркий актёр волча Озчивит Буракаца дикка къамаьл хоттаденна ха яьккхар вай мехкарча видеографа ЦӀечой Хизара. Гаьнара венача туркий хьаьшо дийцар шоай киноцара говзал сенах латт, ерригача Европа шоай балхаш дезадалара бахьан малагӀа да…

ТӀема-промышленни комиссе президента хьалхара гӀонча волча Медведев Дмитреца хиннача кхетачено дукха хӀама сомадаьккхар, вай къонабарий дегашка. Иштта Лебедева Татьянайца хинна олимпийски зарядка, Путинца шола вича санна тара вола саг вовзар, ПАО «Сбербанк» хьалхалаттача Греф Германа лекци, «Комсомольски бакъдар» яхача газета куц кхоллар, «Коталон волонтёраш» яхача хӀарман моттигагара ветеранашка яздаь каьхаташ, тхах Чебурашка хьаяра говзал, иштта кхыдараш а дукха дайзар фестивала доакъашхошта. Цхьан Курорта цхьан шахьаре гулбеннабар, лакхе ма аллара, 189 мехкара викалаш. ГӀалгӀай паччахьалкхен 100 шу дизарца, из даькъалаювцаш къамаьл дӀаязде эггара дикагӀа йола моттиг хилар цох. Нилхо Султана туркашкара, китайцашкара, монголашкара, туркменашкара мохк дакъалабувцаш дола къамаьл дӀаяздир. Ахкан шоллагӀча бетта бӀаргагургья вай мехкахошта кийча ролик.

Тайп-тайпарча балхашта тӀехьа дикка гаьнабаьнна, говзал Ӏомаяь нах вӀашагӀтехабар дерригача дунен фестивале. Цига даьккхача итт дено дукха хӀама дитар хӀаране дег чу, уйлашка. Кхы цӀаькха из тайпара доккха вӀашагӀкхетар Россе маца хургда сагага оалалургдац, бакъда тешшаме да цаӀ- дерригача дунен Сочерча фестивале дакъа лоацаш хиннарашта, цига ийа ха йицлургьяц хана йӀоахала!