ГӀалгӀай къаман
юкъара газет

Пацо Плиев

Пхьилекъонгий Пацо

Один из наших постоянных авторов, руководитель Франко-Ингушского исследовательского центра Иса Боков поспешил поделиться с нами новой исторической находкой. Она — результат деятельности продолжающейся не первый месяц научной экспедиции членов центра по университетским библиотекам Европы, а теперь и Азии, в поисках материалов, связанных с ингушами и Ингушетией. Сегодняшний рассказ Иса посвятил человеку, который явился одним из составителей первого в истории Туркменистана русско-туркменского разговорника, как определили бы характер этого учебного пособия современники. Новый герой его рубрики «Ингушское зарубежье» — уроженец Плиево, офицер царской армии Пацо Плиев.

Тахан, Боканаькъан Iийсас вайна вувцар ва Туркменистана исторе эггара хьалха эрсий — туркмений, таханарча меттала ала велча (разговорник) учебни пособи кхелла саг. «ГIалгIай зарубежье» яхача рубрика керда турпалхо Пхьилекъонгий юртара овла бола царски арме офицер хинна, Пхьилекъонгий Пацо ва. «Туркмений Iилман вахаре, туркменашта эрсий мотт Iомабара эшаш дола пособи кхоллаш лаьтта саг хинна, ваха висав из саг. Тахан архивни балха юкъе дуккха кердадараш хьадалар бахьан долаш, вай къаман дукха нах лаха, цар гаьнара истори довза аьттув баьннаб тха.

Царски ханашка вай денал дола къам, цун дIаьхий дола истори шоай эздийча гIулакхашца довзийташ лаьттача къонгий цIераш гучаювлаш латт тахан. Эггара хьалха Пхьилекъонгий Пацох лаьца тхона дайра 1884-1885 шераш дувцаш «Закаспийские воспоминания» яхача генерал-майор хиннача Аварский — Алихановс яздаьча книжка тIа. Цо язду: «Сайца 20 казаки, 10 джигити волаш араваьлар со Карры-бентера. Сайца хьаийцар аз юнкер хинна Пхьилекъонгий Пацо. Сакъердам баккха ховш, цхьа хоза бегаш болаш, наькъа водачун сагот долийтаргдоацаш саг вар из. Карры-бентера Мервски оазисе (Туркмене) кхача дукха никъ бе безар тха. Ма дарра, цу сагах дар довза франко-гIалгIай кхуврчо гIо дийхар, Туркменистана Iилман академи академик волча Соегов Мурадгелдегера. Цу профессора дийцачох, подпоручик хиннача вай мехкахочун цIи туркменашта яйзар Баскакова туркмений меттала арахийцача библиографически справочника тIара.

Из Пхьилекъонгий юртара хинналга, хьалхара дешар дийша волаш, атта хIамах кхераш воацаш, тамашийна денал долаш- саг хинналга исторега диллача тешшаме да. Цу ханарча ханага хьежача эрсий мотт дика ховш, моллагIча къаман сагаца атта дувца къамаьл долаш, ший тайпара начIал дегIах доаллаш хиларах, дуккха дикаш де аьттув хул цун Царски армен. Цох даьхкача денал долча гIулакхех дувц генерал-майор хиннача Аварский — Алихановс: «Лаьттар Iан ха яр. Говраш тIара Iодессар тхо бийса яккха дIанийсдала дагахьа. Гонахьа аре мара хIама дацар. Текинцаш, казакаш багIар тхона гаьна боацаш, йоккха цIераш йийза. Царна юкъерча цхьаццабарашца доттагIал дIатасса кхийна Пацо ший сакъердамеча дувцарашца уж белабеш царна юкъевагIар. Эрсаши туркменаши шоай даараш дIа-хьа телаш, хабараш дувцаш, дикка ха яьлар. (1881-1885 шераш) 1908-ча шерара долча архивни каьхаташ тIа яздаьчох, туркменско- говрий дивизиона ротмистр хиннача Пхьилекъонгий Пацох подполковник хул, цул тIехьагIа лазар бахьан долаш мукъавоалийт из. «Туркменашта эрсий мотт Iомабеш дола пособи» — Драновски, поручик Маргания, подпоручик Пхьилекъонгий Пацо. 1893(1894). 2020-ча шера денза, моллагIа деша безам болчоа, Москверча Ушински цIерах йолча Iилман библиотеке долаш да».

Электронни газета язле

(PDF) кӀира цкъа арадувла къаман юкъара «Сердало» газет, цӀагӀара ара ца воалаш деша таро я

Хьаязде