Махьарчкъаьра е минтай
Форда кхачо йоккха моттиг дӀалаьцай наьха вахаре
ГӏалгӀайчен къаман даарашта юкъе массайолча хана хьалхара моттиг дӀалоацаш хиннад устагӀан дулха е бежана дулха дика коарчам. 30-40 шу хьалха, чкъаьран дааро моттигерча вахархочун буача кхачан юкъе дӀалоацаш хинна моттиг башха лоархӀаме яцар. Буаш-м хиннаб чкъаьра, хӀаьта а тахан хӀара сага из эшаш хиларга диллача, башха лоархӀаш бацар. Бакъда цу хана кхоачам боллаш уж даараш ГӏалгӀай мехка да а дацар. Цул совгӀа, дукхагӀа болча наха юкъе долаш дар, чкъаьра истола тӀа оттабар шоллагӀча даькъе лоархӀаш хилар. Нагахьа санна дика кхехкадаь устагӀан е бежана дулх, е цу дулхах даь котлет деце мара, хилацар чкъаьрах даь даар. Лоацца аьлча, чкъаьра эцаш хулар кхыча кхачан даарел кӀезигагӀа. Иштта дар из, СССР ханашка ера ди чкъаьран ди лоархӀаш хиннадале а. Из Ӏаьдало наха белкови кхачанца Ӏалашо яра юкъедаьккха дар. Йод йоалла даараш, мехка дукхача моттигашка кхоачам болаш дацар. Къаьстта цу ханашка маьха деза доаца чкъаьран даараш тикашкара эца йиш хулар.
Форда чура кхача кӀезиг-кӀезига безалуш боагӀар ГӏалгӀайчен бахархошта, дӀадахача бӀаьшерен 90-ча шерашка. Хьалхарча базархоша шоай мах бара йола моттигаш хьаеллаш, дохкаш дола кхачан товараш ма хулла тайп-тайпара хилийта гӀерташ, болх бора. Чам бола чкъаьран кхача, кӀезига дирал йолча килькагара дӀаболабенна, Ӏаьржача Ӏовнага кхаччалца базар тӀа болаш бар.
Цу хана денз, республикан дукхагӀча бахархоша шоай дезалашта каст-каста селёдка, скумбрий, махьарчкъаьра, кхерза окунь оала чкъаьран даараш лоаттаду. Вайх дукхагӀчар кхетаду, чкъаьра а иштта кхыдола форда даар а шун юкъедоаладеш хиларо лоархӀаме дакъа дӀалоацилга.
Цунца цхьана, ха дӀа мел йода, дикагӀа болча чкъаьран мах тӀакхийттаб. Из нийсде йиш я юххьанца бензинал дарегӀа хинна газ, маьхага диллача, тахан бензина тӀехьакхувш йоагӀаш хиларца…
Дукха ха йоацаш, чкъаьранца дувзаденна дош дийцар вай мехка Федераце Совете. Тайп-тайпарча СМИ хоам бир, «2023 шера Россе бахархой кхачан даарашта юкъе чкъаьро 2% дӀалоац» яха хоам бир Федераце Совета кулгалхочо Матвиенко Валентинас. Цо белгалдир, Россе бахархошта чкъаьра безаш хилар а из кхача маьха беза хилар а, цудухьа из эца наьха таро хилац. «Мах беш йолча моттигашка дукха яц чкъаьран даараш дохкараш, чкъаьран мах лакха а ба»,- аьлар цо.
Иштта Федераце Совета кулгалхочо аьлар, Гаьнарча Малхбоалехьа горбушанна тӀакхийтта мах 118 сом да, цхьан кийлах 270 сом дех. Маьха чухьнахьа лоархӀаш хиннача треска оалача чкъаьран цхьан хьоарчамах 2 эзар сомага кхоачаш дех, цо иштта белгалдир чкъаьран маьхаш тӀахьожам болаш хила дезилга.
Тахан чкъаьран хаттар керттера терко лоаттаерех да мехка Ӏаьдало а, иштта министерствос а, цунна чубоагӀача болхлоша а.
Дукхача мотигашка, чкъаьран боахамаш хьадийллад, цар шоай дакъа юкъедахь паччахьалкхен кхачан программа кхоачашъеча. Из ГӏалгӀайче а я, бакъда селлара лоархӀаме дац цунна тахан карагӀдоалар. ХьатӀайоагӀача хана, из хьал дикагӀа дегӀадоагӀаш хургда.
ГӏалгӀай мехка устагӀан, бежана дулха, чкъаьран мах вӀаший нийсбича; вайна гургда чкъаьран мах юкъера лаьрхӀача мел ба. Наьсарен дика йовзаш йолча базар тӀа, минтай оалача чкъаьран цхьан кийлах 220 сом дех, сельдах - 400 сом, кильках - 250 сом, горбушах - 450 сом, окунь оалачох - 450 сом, скумбрех - 450 сом, мойвах- 450 сом.
Духхьала дӀатӀаала безам ба: вайцигарча базарашка тайп-тайпара чкъаьран даараш да, цар мах таханарчул чухьнахьа баларе нийса а хургдар. Из эцархошта ловш дар да, бакъда бохкаш болча наьха уйла кхыча тайпара я.
Цу дешаца бувзабенна керда, дика хоам а ба: минтай яха чкъаьра лоаттабара йолча ассоциаце лаьрхӀад, Россе гӀолла из чкъаьра шозза дукхагӀа лоаттабе. Цун президента Буглак Алексея яхачох, минтай 35% мехка керттера чкъаьра лоархӀаш ба, из цахаддаш лоаттабеш а хургба вай базарашка. Цул совгӀа, карарча шера гӀорабаьча минтая мах дӀадахача шерашка хинначул лохагӀа ба.
Мичча беса из дале а, чкъаьра кхачанна юкъе хила беза. Из лоархӀаме да, бераш дегӀадоагӀаш, форда даарех йоахка царна эшаш йола витаминаш, микро-макроэлементаш, кислоташ, хьоанал, калий, кхы а дуккхаяраш царга дӀакхачийта безам бале. Иштта уж эшаш я вайна массанена а.
Кӏира цкъа чкъаьран кхача буаш хила веза саг. Коартол кхехкаяь, маькх а, биткъа лич боаккхаш селедка а аьта, чам болаш баа беза из.
Дуга кхехкадаь, кхерзача чкъаьран цӀеча чӀегилгаца цун чам тоабе мегаргба. ДагадоагӀаш хила, чкъаьрах даь даар - из гӀалгӀай шун тӀа хила дезаш да.
