Ираза, дукхагӀа бола вай республикан бахархой а иштта вайцига хьабаьхка хьаьший а гонахьара Ӏалам лорадара, лостам хилийтара тӀехьа ба, экологе оагӀорахьара цунна Iунал деш а ба.

Цхьабакъда массанахьа хилац иштта лостам, бехктокхаме хила ца ловш бола нах юкъебаьлча, цар шоай ийрча лар ют: хин йистошка Ӏокхийса ядаш нувхаш, шоаш салоӀаш хинна моттиг бӀехйийя, дӀаболх уж. Цу хьакъехьа доккха дакъа юкъедахь волонтёраша, хьинар долча наха, цу воча наха Ӏойоаржаяь нувхаш дӀайоахаш, царна тӀехьа лостам беш, уж ба, шоай мехках дог лазаш, нах. Царех цаӀ я «Даьй наькъашца» яха телеграм-канало вӀашагӀтеха тоаба.

«Цар яздечох, дикка нах вӀашагӀ а кхийте, Маьтлоам, ЦӀайлоам, кхыйолча лоаман хишца ювзаенна моттигаш йолча, ГӀалгӀайчен кӀезига йовзаш йолча моттигашка, ух уж». Цул совгӀа, каст-каста шоаш цига болхаш, цар лостам бу цу моттигашка. Хьалххе а вӀашагӀдехка шоатта денош дӀакхухь, цар чулоац денгара ди массаза доал экологен деш дола зе лаьгӀдара бола болх. МоллагӀа саг а ва цу юкъе дакъа лаца йиш йолаш. Социальни бувзамашка гIолла ха деза уж маца болх аргӀанара шоатта ди дӀадахьа лоамашка. ХӀаьта тхона ховчох, хӀанз хьатӀадоагӀача шоатта дийнахьа, уж баха лерхӀаш ба цига. Белгалдаккха деза, цхьацца йолча шахьарашка, юрташка хин йистошка баха, цига лостам бе кийчабараш вайна юкъе кӀезига бац, шоай мукъа ди долча хана вӀашагӀкхийте паркашка, наха салоӀача моттигашка, цар уж балхаш леладу. Иштта цар Ӏомаду бераш, гонахьара Ӏалам лораде, юкъарча моттигашка лостам лоаттабе.

Иштта хӀама карагӀдоала нах бувцача хана, вайна бувца лов дикача гӀулакхашта тӀакхувш боацараш а. Вай бувцараш ба, цхьаккха тайпара эхь-юхь доацаш, Дала вайна хьаденнача цӀенача хин йисте, баьццарча баь тӀа хоза моттиг бӀех а йийя дӀаболхараш. Цига го йиш я дукха шушаш, Iокхийса каьхаташ, кхыйола нувхаш, гобаьккха дадаш хул Ӏаьржа тӀормигаш. Цхьанне керта чу хила дезаций хьаькъал, цу тайпара ийрча хьал шоашта тӀехьа дита йиш йоацилга кхетадеш?»

Хала хӀама-м мичад цига, хоза хьайна ловча беса ваьгӀа а салеӀа а юхаверзача хана, дIакхайде Ӏайха Ӏойожаяь нувхаш а хьалохьае мегаций? Ма йита, хье хӀама йиа ваьлча, тӀехьа бӀеха пхьегӀа, кхыйола цига йита бокъо йоацар. Бакъда тхьовра зӀамига волаш дIа ца деннар, тахан мичахьара хьаэцаргда.

Хетаргахьа, тахан наха шоаш а из хьехам бу болх дӀабахьа беза, цул совгӀа, наха тӀехьа лостам берий болх а хьаллаца беза, ГӀалгӀайчен экологи лораерий къахьегам теркал ца беш бита йиш яц.

Кхыча оагӀонга диллача, цу тайпара шоаш леладер нийса хеташ болча нахаца, къовсам лоаттабе а уж бехктокхаме оза а безар, кхаьч-кхаьчача цар нувхаш Ӏокхувсарах.

Нагахьа санна царна доагӀаш дола гӀод тохаш хилча, шоай ханнахьа уж сомабаргбар, цунах кастлуш пайда а баргбар. Дунен тӀа дукха моттигаш я цу тайпара нувхаш хьаӀайна а иштта наха уж Ӏокхувсача моттигашка лостам бе безаш а. Цунна духьала эггара дикагӀдар да гӀод тохар, цо мара уж къарбергбац. Ха дӀа мел йода наха кхетадаьд, Ӏалам лорадар пайдане хилар, лостам лелабар нийса долга.

Ӏалам лорадара даькъ тӀа тахан къахьегаш барий оагӀув хьаллаца беза, царна карагӀдоалар дукхагӀа дувца деза, цар наха дика масал лу, гонахьара Ӏалам лорадеча, цунах наха хьаэца пайда а хул. ТӀаккха вай а тоалургда, цу тайпара масал хьаэцаш хуле.