Цо яхачох, наха накъавоалаш хила хьажар - из цун керттера декхар да. Илдарха-Гӏалан совета депутатах, юкъарча балха тӀакхувш хьавоагӀача Мухьмада Хьусенах оаха дувцаргда оаха укх наькъа.

Мухьмада Хьусен ваьв Онгашта. Цо чӀоагӀа доаккхал ду «Барта Босе» оалаш йолча къаман бочача моттига гаьна доацаш ший вахар хинна хиларах. Къаьнарча гӀалгӀай юрта йистте улла, дукха шераш хьалха ГӏалгӀайчено, ший лоӀаме а йолаш, Россех дӀакхеташ хилара тӀехьа кулг яздаь йола аре я из. Мухьмада Хьусена лоархӀ, къаьстта цу моттиго белгалдир бӀаь шераш хьалха гӀалгӀай къаман хургдола вахар. Из моттиг ший Даьхе хилар а цудухьа лоархӀ цо. Укхаза дӀадоладеннад ГӏалгӀайчен боккхача, дукхача къамах латтача мехка чудоагӀаш хургдола вахар. ГӏалгӀайчен а цунна чубоагӀаш болча бахархой а вахар цунна лоархӀаме да. Дукха еза цунна ший хьамсара ГӏалгӀайче а цун бахархой а, цудухьа дукха хьинар а низ а дӀалу ший мехкара хьал тоадара.

Юкъара гӀулакх леладар цунна даьшкара кхаьча тӀехьалея, цигара хьадоагӀаш да ала йиш а я. Цун да вар «Коккурхой Алсбика Мухьмад, юртахошта вовзаш хиннав из, «Ши тепча лелаю Мухьмад» аьле цӀи йоаккхаш. Мухьмада Хьусена да вай СибрегӀа Ӏодахьалехь Онгашта Ӏаьдала тайп-тайпара балхаш деш хиннав, цун оамал хиннай цхьаннена меттел, ши тепча лелаеш.

Дас тӀехьален е таро а е ахча а дитадац, бакъда цо дитад мах баь варгвоацар - цӀенача, дикача, нийсхо а денал долаш волча сага цӀи, со цунна чӀоагӀа раьза а ва», - йоах са турпалхочо.

Мухьмада Хьусен дукхагӀча хана вахаш хилар Шолжа-Гӏалий тӀа, цун вӀаштӀехьадаьннад тайп-тайпарча гӀулакхерча балхаш тӀа хила, иштта шахьара дукхача предприятешка, урхалленашка болх бе.

Цо яхачох, из массайолча хана тӀакхувш хиннав бокъонаш лораяра даькъ тӀарча балха. Хӏанз, цхьан оагӀорахьара, из ше лаьрхӀар кхоачашдеш а ва.

Илдарха-Гӏалан совета депутата болх беш хиларал совгӀа, из ва ГӏалгӀайчен МВД чуйоагӀача юкъарча совете. Цо хьадеш мел долча Ӏаьдала балхаша бехктокхаме хилар дӀадех цунгара, цудухьа из къахьега дезаш хул бахархой, бокъонаш лораеча Ӏаьдала болх шоайла бувзаш, из тоабеш. ЦӀаккха кӀаьдвенна, догьиккха воацаш хьабу цо из болх, хӀана аьлча иштта волаш хьавоагӀа из зӀамига волча хана денз. Цо кхетаду закон массанена цаӀ хилар, из наьха вахара таронаш тоаяра дола дӀоагӀа да.

- Со закон леладу, Ӏаьдала саг ва,- йоах Мухьмада Хьусена. - Со тешаш ва, законо яхар хьадеш хуле, мехка а цун бахархой а толам лакха хургба. Цудухьа, се дӀа мел кхаьчача, аз хьалхадоаккхар из да, цох нах дӀакхетабе а хьож со.

Из ва «ЦаӀ йолча Россе» Ерригроссийски политически парте ветеран, цо ше а ду цох доаккхал. Из ВПП мугӀарашка эттар 2003 шера. Цо балха хьалхале лелаю дукхача шерашка денз, хӀанз а «ЦаӀ йолча Россе» моттигерча даькъе цу тайпара балха оагӀув дӀахьош хьавоагӀа из. Цул совгӀа, «цаӀ йолча Россе» мугӀарашка эттачул тӀехьагӀа, цо ший никъ могабир ший воӀа а, вахара никъ хоржаш из а ший даь ларах вахар, из ва юрист.

«ЦаӀ йола Росси» - из йоккха кӀийле я. ВПП - из боккъонца бола къахьегам ба, наьха вахар хувцара, из дикагӀа дара тӀаберзабаь бола. Шоана шоашта а гу, «ЦаӀ йолча Россе» проекташка гӀолла хувцалуш латт вай шахьараш, юрташ», - йоах Мухьмада Хьусена.

Белгалдаккха деза, партийни даькъ тӀара балха говзал цун хьалха а хиннай. СССР йолча хана а, из вар КПСС хьинар дола доакъашхо, кхаь предприятена кулгал деш хиннав, коммунистически партена юкъе волаш, цига дукха къахьийгад цо.

Цо иштта къахьегарах, Илдарха-Гӏалий тӀагӀолла йолча парте отделене болх беш из волаш, цунцарча балха новкъосташа из хержар моттигерча законаш кхоллара гуллама депутаталла. Из эггара хьалха хилар 2019-шера. Хӏаьта 2023 -шера из юха а хержар цу дарже.

- Мухьмада Хьусен, хьога хаьттача фуд депутат хилар? – хаьттар аз цунга.

- Сога хаьттача из хьалхарча аргӀагӀа наьха хьашташ ма хулла дикагӀа кхоачашдеш а наха эшаш дар фуд ховш а хилар да. Депутат наха а халкъа а юкъера бувзам лелабе безаш ва, наьха хьалаш хувца дезаш ва. Из дика гӀулакх сайга кхачарах, аз доаккхал ду, цу юкъе дакъа лаца йиш йолаш со хилар, сона чӀоагӀа лоархӀаме да.

- Каст-каста тӀаэций Ӏа нах, малагӀа хаттараш хул цар дукхагӀа?

- Со хьож ма хулла нахацара кхетаченаш дукхагӀа хилийта. ДукхагӀча даькъе сона тӀадахьаш дола хаттараш да доазонаш тоадарца, болх боацаш нах хиларца, вахара халонашца дувзаденна. Нагахьа санна сай царна дӀаде новкъостал ца хилча, хьехам барца а царна накъавала хьож со, цар дӀахо шоай хаттар мичахьа гӀолла чакхдоаккхаргда хьалхадоаккх; хӀана аьлча, хьалха из никъ дӀаболабеш, дукхагӀча наха ховш хилац мичахьа дӀа- тӀабаха беза.

- Вай къамаьл деш каст-каста хоалуш да, хьона мехкахой дукха безаш хилар, къаьстта Илдарха-Гӏалан бахархой. Сенца дувзаденна да из?

- Белгалдаккха лов сона, Илдарха-Гӏалий тӀа со вахаш ва 1998 шера денз. Бакъда цу юкъа шахьара бахархой а из моттиг а дег чура дукха езаеннай сона. Хӏанад хой шоана? Из да, цар со дег чура хьаллоацаш хилар, уж са новкъостий хилар. Укхаза баха нах сакхетам лакха болаш ба. Из тӀатеха а дац. Царна йовз шоай бокъонаш, уж дӀаех цар тхогара а, кулгаш вӀашка а даьхка дагӀа тхона бокъо луц цар. Сона хов, закон - из юкъарча балха толама дӀоагӀа да. Укхаза хоржамаш долча хана а, из къаьгга гуш хул. Къаьстта цу хана белгалдоал доал деча моттигера вахара хьал, цун кхоане. Цудухьа дукха беза сона уж.

- Хьа къамаьлаца белгалдоалаш да нахаца, къаьстта кагирхошца дӀахьош йола кхетаченаш хилар. Цун Ӏа иштта теркам лоаттабара бахьан малагӀа да?

- Иштта да из. Кагирхошца кхетаче яр, уж нийсача наькъ тӀа баргбола хьехам балар, харцахьарча наькъаш тӀа уж цабалийтар - из сона керттера да.

Тахан вахара бувзамашка гӀолла кагийча наха дукха харцахьа хӀамаш хьаэцача ханашка дахаш да вай. Интернет хилар дика да, цигара хьаэца хьаькъале, кхоаненна накъадаргдола хьалаш а дукха да, бакъда тешаме боацача наха, къаьстта цу бувзамашка гӀолла тӀехьабоах сиха Ӏехалуш бола вай кагирхой. Цудухьа царцара болх даим дӀабахьа безаш ба.

Аз интернет нийсъергьяр фордаца, из лелаеш бараш наьк деча нахаца, хӀана аьлча ховш дац цо малагӀча наькъ тӀа воаккхаргва а иштта малагӀа пайда е зе цох даргда а, из хи чу вахар кхерам болаш да. Сай кагирхошца кхетаче йолаш, аз царна хьалхадоаккхар из да.

Иштта дукха дувц оаха цу тайпарча кхетаченашка вай наькъашка доалла хьал, цу даькъе дукха юкъахдиссараш да вай. Гӏад а вахе вода со дакъа лаца Даьхенцара безам совбаккхара йолча передачашка, кхетаченашка. Уж кхетаченаш тӀехьарча хана дукха ю «Даьхен лорбой» ганза моттигерча филиало. Массехказа хиннав со «Турпалхочун Парта» хьаделлача. Вайна ма харра, СВО дӀахьош, Илдарха-Гӏалан бахархой цига, турпалал гойташ, бейнаб. Уж деша баьгӀача ишколашка вӀашагӀъехкар, цар дагалоаттама хетаяь моттигаш. Из лоархӀаме болх ба, со хьож цунна юстара ца хила.

- Шахьара администраце, къаьстта Илдарха-Гӏалан мэра лакха мах оттабу ЖКХ даькъ тӀа Ӏа баьча балха. Со ала гӀетраш дар да, шахьара езаш хинна керда коммунальни техника ийца хилар. Йолаш яр пайдана яцар болх бе, моттигерча Ӏаьдала хала дар из хьал хувца. Ӏа вӀаштӀехьдаьккхар, Бориса Ахьмадаца из дийцачул тӀехьагӀа, республикан Кулгалхочунца из тахка а, цул тӀехьагӀа, вовзаш волча мехка охлочунга Гуцаранаькъан Микаилага гӀолла из кхоачашде а.

- Со чӀоагӀа раьза ва цу тайпара вай шахьара коммунальни даькъ тӀара дешаш кхоачашде сай низ кхачарах. Хӏанз шоашта тӀачӀоагӀдаьча даькъ тӀа болх беш, цу даькъ тӀарча болхлошта а аттагӀа хургда. Из техника массехк оагӀорахьара дешаш кхоачашде таро йолаш я: цун гӀирс ба новраш хьакха а лоа дӀадаккха а могаш; цул совгӀа, наькъаш дила а йиш я цунца. Из чӀоагӀа совгӀат да тха шахьара.

- МалагӀа вахара лоархӀаме оагӀонаш гу хьона саг а гражданин а хиларах тарра? Дукха ховш ва хьо, хетаргахьа, книжкаш дешара тӀера а ва.

- Баркал хьона, из хаттар даларах. Иштта да из, Ӏа зийнар нийса а бувзам болаш а да. Бер долаш чӀоагӀа книжкаш дешара тӀакхувш, из дезарех вар со. Со ваьхача Шолжа-Гӏалан библиотека болхлошта хацар, сона деша малагӀа книжка делча бакъахьа да. Со вицвеннавий хьажа, цхьа йолча хана, аз дийшар юха а лора цар сона. Книжка сага Ӏаткъаш хул, цо йоккхий таронаш лу гонахьара дуне довза, хьагойт дикадар а водар къоастаду никъ. Аз массаза сай истола тӀа леладеш хинна книжка дар Островски Николая «Мишта чӀоагӀлора болат?» яхар. Аз аргдар вай кагирхошка: дукхагӀа деша. Цар хьаделларгда шоана кхыдола дуне, из Ютубал, Инстаграмал дикагӀа да.