Кхычахьа Iа зийнар, уккхаза цIагIа дийнде йиш я къахьегарца. Цхьайолча моттигашкара беркат вайцига кхедечул масайттаза дукхагIа, дикагIа хул, хIаьта, цхьайолча регионашкара бахархой тайп-тайпара сомаш, хьаьсаш, комараш цхьаккха духьале йоацаш хоза кхеде йиш йолча вайцигарча климатах хьег. Ше вахача мехка ший кулгашца хьалкхедаь даар истола тIа лоаттаде аьттув хилар Даьлагара хам баь варгвоаца доккха совгIат да.

ХIама эшац, къахьега мара! ХIаьта, тахана-м из гIулакх геттара лакха лерхIам болаш дIадахьа йиш я. Мехкдас Келматнаькъан Махьмуд-Iаьлас юкъе йоалаяьча программе гIолла доккха гIо ду коа бешамаш, хьайбаш, оалхазараш леладеш хIама хьадеш болча наха. ЛаьрххIа конкурсаш увттаеш, наьха кхы а чIоагIагIа цу гIулакхаца чам хургболаш тоадаьд из гIулакх Мехкдас.

Регионерча экономика хьал а дикка айду иштта дIахьоча къахьегамо. Хьаьнала къахьегаш ваха ловш волча сага оагIув хьаллацарал совгIа, цхьаккха хIаманца къахьегаш боацараш а сомабоах иштта беркате дIахьоча гIулакхо. Шоай даьшта, ноаношта улув дIаэттий бешамашка ялат дIадувш, чуэцаш, Iажий, кхорий, хьачий гаьнашта хан-ханнахьа кIира тохаш, коарча хьайбашта, оалхазаршта доал деш, царга бIарг локхаш, Дала хьаденнача берката зIамига болча хана денз хьурмат де, хоастам бе ховш хьалкхийнача дезалах бIарчача къаман, мехка накъабоалаш беркате дезал хул.

Иштта кхийнараш ба уж шоаштеи, нахаи сийрда кхоане кийчъе малагIча наькъашка къахьега деза ховраш. Из да бIаьшерашка денза зувш, теркалдеш хьадоагIар. Ховш да-кх, тахан дукхагIа дола даараш вай республике арахьара хьачукхухьаш долга, дале а, моллагIа къахьега ловш волча саго цхьа оагIув хьаллаца йиш я вай мехкарча экономика.

Бел, йолхьинг, цел бе лелабе могаш мел волчо ший коа дIабе беза хох, саьмарсаькх, сибаз, нарс, помдур, коартол, хьажкIа, кхеж, бурак, кабуц, иштта кхыдола дуккха мерза даараш. ЦIен тIехьашка моттиг йоацаш саг вац, тахан юрта бахарашта юкъе.

ВорхI-бархI котам дIахийцача хIара денна даа цIагIара цIена фуаш хургда. Фу хурга цол хозагIа аьнна хет... МоллагIа болча дезале леладе йиш йола хIама да из. ХIама эшац, цхьаккха пайда беш йоаца телефонаш берий бера хьа а яьха, уж тIехьабаьха даьй, ноаной коа къахьега болалой. Тахан массанахьа хоз, къонабараш кхебе боаггIача тайпара кхебаь бац, цхьаккха хIаманца хьисап долаш бац яха къамаьлаш.

Ха деза вайна массанена, хIама деш йоаца ха къахьегаш ший коа йоаккхе, эзди дезалхо хургва моллагIачох! Кхера дезац шоана, тIехьдаьнна беша болх барах кIала вусаргий-хьогI из аьнна. Тахан вай кхебеш латтараша из ди шийна тIадайтаргдац. Кхера деза вай, деш хIама доацаш го тувсаш цар йоаеча ханах....Из да кхераме дар! Магасе, Назране латтача гIатех долча цIеношка бахараша шоай доалахьа лелае бешамаш ца хилча, цу гIулакха къоастадаьча доазон тIа сомий гаьнаш дIайогIа езар.

Таханарча наха вIалла дезаш а хилац из тайпара хIама Iа аьлча. Вайна хозахет туеш, березаш, липаш, кленаш дIайогIаш. Доккха хIама дац из, Iажий, кхорий, хьачий, боалий гаьнаш дIайогIачул хозагIа хет-кх наха сом латаш йоаца уж гаьнаш дIайогIаш. Хоза хургдецарий, цхьанахьа парке, аллее Iохайна вагIачара хьай дезала Iа цигара баьккха Iаж, кхор, хьач беча?!.

Пайда хургболча хIаман тIакхувш вай хилча, вахара моттиг а тоалургьяр вай. Дезала къахьега моттиг а хургьяр бувла бенна ца лелаш. Цу гIулакхаша наха юкъе камоаршал, дикал йоаржаю. Наьха хIамах цецдувлаш доаккхал ца деш, воашта Дала хьаденнача лаьтта, мехка къахьега деза вай цу нахал хьалха довргдолаш. Кхыча мехкашка хьакхеллараш геттара доккха деш дувц цхьабараша, шоашкара цох бела а белаш.

Из нийса а, хьаькъал долаш а дац! Массала, наха салоIаш йолча моттигашка дIа-хьа яржаш йола комсаш дIаегIача дика хургдецарий?!...Тахан дика латаши, мерзи йола комсаш дукха я, тайп-тайпара а я. Миччахьа комсаш йогIаш хилац яха даьсса хабар дIа а даькха дIаегIача, наха салаIа Iийне Iоховша моттиг а хургьяр, яа моз санна мерза йола дарбане комс йолаш.

КIоаргга дег чура наьха уйла еш, царна дикагIа дар доаржаде ловш волчун хьаде йиш йолаш шортта да. Ма дукха беркате проекташ йоаржае йиш я вай мехка. Цу гIулакха мел эшар а долаш да вайга. Хьаьна лаьтташ, догIаш, малх, хьайбаш леладераш, бешамашка къахьегараш, сомаш кхебереш.

Вай зийнад, иштта къахьегаш хьабоагIа нах цIаккха а болх боацаш, рузкъа доацаш, професси кора ца йоагIаш ца бусалга. Цар цIагIа массе хана беркат латтаргда болх хьабарга хьежжа. Ше лелабеча Iаттагара яьккха шура йохкаш, ший коара чудена баьца даараш, хаьсаш, сомаш буаш баха нах тика тIа кIезига ударгба.

Массане кхетадаь хьаллоацаре бакъахьа дар из беркате гIулакх. Беш ахка, гаьнаш дIатеда, Iа тIадоагIача хана котамий бу йIохъе, гурахьа керда га дIайогIа. Ха деза вайна, зIаммига долчунца дIаволавеннар Даьла къахетамца доккхагIачунга кхоачаргволга!