«Цу, сона вӀалла дицлургдоацача, дийнахьа со вахавар сай балха тӀарча цхьацца долча гӀулакхашта ГӀалгӀайчен лоамашка: со вар цу деношка хиннача хаоттамо моттигерча бахархошта даь зе довза а цун мах оттабе а безаш. Къаьнарча лоаман юрта Хьуле а хилар со цу дийнахьа. КӀезига сайна мукъа ха нийсъелча, аз дийхар Чахкенаькъан тӀема гӀала сайга хьахьокхар. БӀаргадайначох чӀоагӀа во уйла йисар са дег чу: дӀаяхача бӀаьшерашка лаьттача гӀалах бисар цхьа хоарцабаь гув мара бацар. Хано лораяьяцар кхерах хьалъяь исторен оагӀув хинна лаьтта гӀала… Йохаяь, хаьрца латта гӀала бӀаргаяйча денз, са дег чура паргӀато яйнаяр. ФуннагӀа даь а, цхьа хӀама-м де дезаш дар!» -яхаш дувцар Чахкенаькъан Ювсапа.

 Из волавелар, ше дӀа мел кхаьчача, воккхачунга, зӀамигачунга дувца, нагахьа санна вай оарцагӀа ца доале, кхы а цхьа кӀеззига ха яьлча, Чахкенаькъан гӀала хинна моттиг а юсаргьяц, яхаш, дувца. ДукхагӀчар цун дагардар тӀаийцар, из цу хӀамах дог лазаш хилар кхета а деш. Цудухьа тайпан наха  вӀашагӀ а кхийтта, гӀала тоае а, юха меттаоттае а лаьрхӀар. Цу гӀулакха кертте отта везаш вар Чахкенаькъан Ювсап. Цхьайолча хана дагадехар балийна доалаш а хул, бакъда укх наькъа из иштта дацар. Гулбеннараша а кхетадора, кӀоаргга ший тайпан гӀалан хьал довзаш, цох дог лазаш вола Ювсап хьалхаваьлча, шийна тӀадилла декхар кхоачашде из фуннагӀа даь а хьожаргволга, иштта яр цун вахара оамал. Бокъонца бакъдар аьлча, из иштта хила а хилар: Союпа Ювасапа аьттув баьлар шийна дагадехар чакхдаккха, кхоачашде, ший хьалхале лелаяра говзал эшача юкъейоалае. Шоайла барт баь, ахча вӀашагӀтохаргда аьлар, даьй гӀалаш тоаяра эшаш дар дукха дале а, юхьиг дӀайолайир.

 МоллагӀа дола хӀама дӀадоладеш хилча, керттердар да, лаьрхӀачунга кхача гӀертар, догь- ийккха юхацавалар, из вахара юкъедоаладе хьажар. Из Ювсапах доаллаш дар, из къона волча хана денз. Из ваьв 1957 шера лайчилла бетта цхьоалагӀча дийнахьа Алма-Ате. 1977 шера ший мехка цӀавеначул тӀехьагӀа, цо яьккхар Наьсарен совхоз-техникум, комсомольски путёвках из хьожаву «Экажевский» совхозе, цига цу сахьате комсомольски организаце секретаралла хорж из. Цхьа ха яьнначул тӀехьагӀа, къона зӀамсаг профсоюза кулгалхо хул. 1983 шера цо йистейоаккх Ставрополера юртбоахама институт, из цу боахаме агроном хул, цул тӀехьагӀа Наьсарерча ремонтно-технически предприяте керттера экономист а хул. 1989 шера денз, цо къахьийгад мехка страховой организацешка, цул тӀехьагӀа «Росгосстрах-ГӀалгӀайче» САО директор а хиннав. 2002 шера цо йоаккх Къилбаседа Кавказа паччахьалкхен гӀулакха академи, цхьан юкъа ГӀалгӀайчен Паччахьалкхенца а хул из болх беш.

Уж хӀамаш тоъаш да, цун вахарца хинна чам бовзара. Шоаш хьалхашка оттадаь декхар дизза кхоачаш а деш, лаьрхӀача наькъ тӀара ца боалаш, дӀаболхаш болча нахах цаӀ ва из. Иштта мара кхы юхавала лаьрхӀа вацар из укх наькъа а, ший тайпан нах лоархӀаме декхар кхоачашдара тӀахьехача хана.

Из хьаллаьцар цун тайпан дукхача наха, къаьстта цунна даим уллув лаьттача Чахкенаькъан Лабзана Ювсапа. Из цу хана 70 шерал тӀехваьннавар, цу хана Пригородни кхале вахаш вар из. ХӀама дика дагадоагӀаш волча, атта вахар хинна доацача цо кагирхошта дувцар, из хьадоладаьр мел дика гӀулакх да, иштта дӀаяхача ханашка хиннача вахарах а дувцар шоайла кхаьч-кхаьчача, бӀаьшераш хьалха баьхача шоай даьша дитар доаде йиш йоацилга белгал а деш.

Лабзана Ювсапа дагаухар, ше къона волаш шоай тайпан гӀала мишта яр, из тӀаяьгӀа доазув мичахьа къасташ да ховра цунна. Дуне дика бӀаргадайнача къоаночо дувцаш дар боккхача безамца тӀаэцар кагирхоша, уж кхоачар цунга ладувгӀача юкъа дӀаяхача бӀаьшеренга, иштта цар таро яр шоай даьй мишта баьхаб а, царна фу карагӀдоалаш хиннад а, шоай хьамсара мохк, шоаш тӀабаьха лаьтта мел дезаш хиннад а ха.

Из чӀоагӀа тешаш вар, шоай тайпан гӀала юха тоае йиш хиларах. Цо лоархӀар, ГӀалгӀайчен исторе оагӀонаш лораеш санна, из гӀала меттаоттаяро а ший дакъа юкъедахьаргда, аьнна, цигара дӀадоладенна кагирхошта а тӀехьа тӀайоагӀача тӀехьенна а довзаргда даьша дита Ӏадаташ, культура, цун мах бараш. Чахкенаькъан кагирхоша боккхача безамца ладувгӀар, воккхача сага дувцарга. Из проект хьаллоацарех цаӀ хинна дӀаэттача къоаночо кхетадора, Чахкенаькъан тайпан истори, культуран тӀехьале цох тийша йолга. Иштта хеташ бар юхебисараш а.

Дукха га везаш хиланзар, ГӀалгӀай Республикан министерствера, из гӀала тоаяра бокъо луш дола каьхат даккха гӀерташ. Бакъда мичахьара боалабергба гӀалаш тоаеш бола дика говзанчаш? Из хаттар дикка ха йоаккхаш лаьттар, дала жоп доацаш. Союпа Ювсапа уж лохаш дӀаболабаь никъ, пайда бахьаш хиланзар.

Цхьан дийнахьа, Чахкенаькъан тайпан гӀала йолча хьаенача гӀишлон материалага хьажа аьнна Хьуле вахачара, из дӀачувахар шоай тайпан саг Бахьаудин волча. Шоашта хьалхашка латтача декхарех дувцаш ераш латтача хана; Ювсапа, цӀаьхха, бӀарг тӀаэттар, цхьан говзал йолча кулгаца, кхера буллаш, хоза хьадаьча отара. Цу юкъа Ювсапа юхь сийрдаяьлар - из ма дарий цунна дезаш хиннар! Гаргарча сага безамца дийцар, из отар дотташ шийна ваьллача говзанчах-селечох, из хиннав Нохчий Республикан лоамашка уллача Кенхи яхача юртара. Цхьа-ши ди даьнначул тӀехьагӀа, уж цига бахар.

1999 шера Россе дар из, нохчий мехка шоллагӀа тӀом хьоабе гӀерташ хиннача ханашка, цудухьа цунга хьежжа никъ а чӀоагӀа унзара бар. Лоалахарча республикан доазон тӀа зуламхой паргӀата болаш, уллув ядача республикай кхаленашка а уж кхоачаш хинна ханаш яр лаьттараш. Хьалхарча федеральни блок-посте ха деш лаьттараша, цецбаьнна, тӀаийцар наькъахой, довргда шо цига, мичад а ца ховш, сага кора а дергдац, яхаш, дувцар цар. Бакъда Ювсапа «Жигули» дӀахо ший никъ дӀахьош яр, хьалха фу хургда ца ховча оагӀорахьа. Юххера а, Кенхи яхача моттиге дӀакхаьчачул тӀехьагӀа, наькъахоша, кхы башха хало йоацаш, сиха лехар говзача гӀишлонхочун цӀа. Бакъда юххьанца гӀишлон говзанча цхьаккха дича а ГӀалгӀайче хьалва раьза хиланзар: хӀанз, цӀагӀара аравувлаш, болх бу ха яц вайна, яхаш, дар цун духьале еш хинна къамаьл. Бакъда дукха, хоза даьча Ювсапа къамаьло дошадир селечун дог. Из, раьза а хинна, наькъа ваха кийчвелар, цо шийца вийхар, ше санна кхера ботта ховш вола цхьаькха ший лоалахо.

«Цу хана сона дагадехар, «Жигуле чу» хошаргйий-хьогӀ уж еррига гӀишлонхой-лоамарой инструменташ? Сона хетачох, уж хила езаш яр таханарча ханарча суртанчаша гойташ йолчча тайпара йоккха. Цудухьа, Хьусен цхьа тӀормиг бе а белла тхоай машина тӀаволавелча, аз хаьттар, мичай вай инструменташ? Говзанчас, велавенна, хьалъяьккхар йоккха йоаца жӀов, цига уллача кхеранна ӀотӀа а ваха, цо гойтар цунца де дезар фуд. «Харшаш да укхаза дукхагӀа го дезараш», -аьнна, низткъала мара ца хоалуш, атта шин даькъа бийкъар цо кхера», - яхаш дувцар Союпа Ювсапа. Дукха ха ялалехь, Хьуле болх дӀаболабелар. Селий говзанчех хьакхийтар цхьаькха а цу хана ГӀалгӀайче болх беш хинна гӀишлонхо, гӀад а баха Чахкенаькъан кагирхой бар царна новкъостал деш, ГӀалгӀайчен шаьрача моттигашкара лоамашка хьалъухаш бар уж. Деррига тайпа вӀашагӀкхийтар, цхьаболчар хьу тедар, шоллагӀчар машинашка доагам чудеттар, лоамашка хьалболхаш, шоай КАМАЗ оала машен лора, гӀишлон материал цига хьалъяхьар. Цхьаволчунна тӀадуллар цига цӀи ювзаш доагаде дахча хьалдар,шоллагӀчунна-кхачан продукташ лоаттаяр. Доккха а зӀамига а гӀулакхаш шортта тоъаш дар.

Ювсапа цӀераш яьхаяр сона, цига гӀулакх деш хиннарий, гӀишло тоаеча дакъа лаьцарий. Уж хӀанз а ӀажагӀденнача каьхата тӀа дӀаязбаь болаш ба, Ювсапа хӀара дӀадодаш хинна кепиг дӀаяздеш хиннача беса. ХӀана аьлча тайпан наха гулдаь ахча Ювсапа чӀоагӀа лорадора, хӀара сом ший чот йолаш дар цун.

ХӀара денна, кӀезиг-кӀезига йодаш, лакхехьа урагӀйодаш яр Чахкенаькъан гӀала. Болх сиха дӀабодар. Деррига а говзанчашта-гӀишлонхошта аттагӀа хургдолча беса вӀашагӀделладар, цудухьа цунга хьежжа болх а дӀабодар. Бакъда, йистейоалача хана, гӀишло соцае езаш хилар, селашкахьа нийсденна хатар бахьан долаш. 1999 шера, маьцхали бетта Нохчий мехка уллув ядача республикай кхалешка чугӀерта болабелар зуламхой, из бахьан долаш, Кенхий яхачара баьхка хинна говзанчаш а цӀабаха сихбелар. Чахкенаькъан, хьабаьча балхах дола ахча дӀа а денна, уж накъабаьхар.

«Цу хана из гӀала хьалъяь яла йоаллаш яр, йисар яцар хьалъурагӀйотта езаш 90 сантиметр мара, тӀаккха тхов тӀабахийта йиш йолаш яр из. Цига а хаттар эттар. Хьан дергда из? Новкъостала вера Шолжа-ГӀалий тӀарча гӀишлон организацешка дукха болх баь тха тайпан саг Тухана Мухьмад-Башир. Цо из тхов тӀатиллар, дукха ца говш тхо кийчделар тайпан доккха цӀай дезде, тхоай юхаметтаоттаяьча тӀема гӀалан кӀалха»,-яхаш дувц Чахкенаькъан Союпа Ювсапа.

 Цу хана даьхача сурташка хьежаш, цар цу тӀа белабенна хилар зувш, царех хӀаранех дувцар цо. Цхьабараш, цу хана сурташ доахаш баьгӀараш, хӀанз боацаш ба; шоллагӀбараш, цу хана къона хиннараш, хӀанз боккхий къонахий хинна, наха юкъе лоархӀаш, бахаш ба. Ха цхьан моттиге латташ яц, из хьийдда йода.

ХӀара хӀаман ше-ший ха я, ше-ший цох бола  дагалоаттам а ба. Бакъда, массайолча хана, хӀара гӀалгӀайчун дагахьа латт, ший дӀабахача даьшта карагӀдаьннар, цар тӀехьале. Цу ханашка цар цу гӀала корашка сега сердало, хӀанз а тӀехьенна бӀаргашка латт, цо дӀахобуг вай кагирхой, ноахал сийрдача кхоаненга. Цо хьагойт лоамарой денал, мехкарий эздел, дӀаяхача ханашка хинна тамашийна вахар. Цунца цхьана вай тӀехьенга кхоач сага хоза оамалаш, эздел, яхь, Даьхенцара безам.

БӀаьсти, Чахкенаькъан юха а гуллургба шоай гӀала йолча, цига лостам бе а, гонахьара доазув цӀенде а, дӀаяха ханаш дагайоха а. Кагирхоша безамца ладувгӀаргда боккхийчар къамаьлага, цар а шоай оагӀорахьа тӀехьенга кхоачийтаргда, даьй овла бовзаш хилар, даьй Ӏадаташ лорадеш хилар мел лоархӀаме да; ший къаман культура, эхь, эздел лораде дезилга хьалхадоаккхаргда.