Наши маяки
Цхьан хана «Сердало» газета редакце къахьийгараш болча бахар газета болхлой
В истории ингушского народа есть события, значимость которых невозможно переоценить. И к таким событиям, несомненно, относится выход первого номера газеты «Сердало». История главной ингушской газеты началась 1 мая 1923 года, и на многие десятилетия вперед она была неразрывно связана со сложной, а зачастую и драматической судьбой ингушского народа.
ТIехьено тIехьенга телаш, хIара денна тоалуш, шерагIа хулаш хьабоагIа газета никъ. Халонашта духьала латташ, харцонца къувсаш, турпал хинна укх денга кхаьчад «Сердало». ГIалгIай къаман вахаре тешаме хьехархо, новкъост хинна хьадоагIа газет боча леладаьд гIалгIаша шоай дегашка. Шераш дIаухаш латт, ха сиха йода. Вай бицбе йиш яц тхьовра газете къахьегаш лаьттараш, эггара халача хана цун хьал тоаде гIийртараш. Балхара уж цIагIа сайца дукха ха я. Харцахьа хургдар геттара а, тахан тхо царех бIаргтоха, царца безам баа дахадецаре. Тахан газете къахьегарий дикагIбола хьехархой ба уж нах, царна тара хила гIерта дезаш да вай, хIана аьлча, дукха дайнача цар хьаькъал доккхагIа да.
Шоай эггара хозагIйола ха я цар газете болх беш Iойиллар. Цар еррига къонал «Сердалоца» дIаяхай. Шоай мел бола низ, унахцIено, хьинар Iодуллаш лаьттача цу наьха дукха да тахан декъа, дувца. Газета 100 шу дузаш, тхо шоаш болча дахкара чIоагIа гIадбаха бар уж. Шаденаькъан Султани цун цIен-нана Людмилаи чIоагIа безаме духьалбаьхкар тхона. Тхо хьалхара нийсденнадац цу фусаме. 1937-ча шера ваьча Султана дукха дайнад ший вахаре. Ма дарра аьлча, къаман исторе цхьа беркате ганз я из саг. Цунга хьежжа, тха дукха хиннад цунца дувца. 1964-ча шера Нохч-ГIалгIай оалаш хиннача телевидене къахьега волавеннав Султан. Цул тIехьагIа, «Сердало» газете кхаьча, дизза 11 шу цу моттига дIаденнад цо къахьегаш. Цу шерашка болх баьрашта дика бовз Султана къахьегама никъ. Лакха начIал дола журналист, воккха йоазанхо волаш дукха низ Iобиллаб цо.
Ишколашта лаьрхIа дола книжкаш кхоллаш дакъа лаьцад. ГIалгIай паччахьалкхе хьаэттача шерашка, цох хул кепайоазони хоамийи гIулакхех йолча министерствон кулгалхо, тIехьагIо из хорж вай республикерча телевиденена кулгалде. Дешара гIулакха йолча министерстве болх беш, йоазанхой Союза хьалха латташ, Iилман вахаре къахьегаш, дукха шераш дIадихьар цо. Тайп-тайпарча моттигашка болх беш, хьавенача Султана дег чу, эггара хьамсарагIа долаш, даха дисад «Сердало» къахьийга шераш. Цо ше дувцачох, цун кхо бутт баьннача хана цох къаьстача даь вахар а цунца дувзаденна хиннад. Цох лаьца лаьрххIа дувцаргда аз кхыйолча статья тIа... Ха яха вале а, тахан а газет дешаш, цун хьал довзаш, вар Султан. Шийна хилча бакъахьа хетараш а дийцар цо тхона.
Сийрда лар шийна тIехьа йитарех я, газете болх баь ГIазданаькъан Шафиат. Тахан а ший юхьацара хозал къастанза йолча цу кхалсага газетаца цхьана бIаьха никъ баьб. ГIалаташ тоаду болхло йолаш къахьийгад цо цига. Буро тIа из газет арадувлача хана, цун таржамхо волаш хиннав цун да Малсаганаькъан Малсаг. Казахстанера вай къам юха мехкадаьлча, дийнденнача «Сердало» дIахо къахьега волалу из. Дас шийца балха дIакхувлаш хиннача цунна, дика дагабоагIар газета чоалхане никъ. 1962-ча шера, 16 шу даьнна йиIиг йолаш болабаьб цо ший къахьегама никъ. Цхьа кIаьда къамаьл долаш, безаме саг я из. «ГIалгIай метта арадувлаш дар цу хана газет. Хийла, цхьа лоархIамеча статьяйна таржам де дезаш хилча, кулгалхо хьалха волаш, газета ерригача тоабо сахиллалца болх бе безаш нийслора. Хала дале а, цхьа безаме дIахьора оаха из ха. Цхьа дезал санна дар, тайна доахкар тхо цу чу. МоллагIча сагагара гIо деха йиш йолаш вар хьо, хьайна новкъостал дергхиларах дог тийша волаш. Боча яха йисар са дег чу Доданаькъан Iамар-Iаьлий, Чахкенаькъан Ювсапа, Эгинаькъан Хамида, Овшанаькъан Любай, Пхьилекъонгий Ахьмада, Котанаькъан Султан-Гире цIераш. Беркате лар газете йита нах ба уж» , — дийцар Шафиата.
Хоза ха яьккхар оаха Эбарга-Юрта вахача ЦIолой Русланаца. 16 шу даьнна кIаьнк волаш газете хьавена, цигара эскаре вахар из. Ши шу даьнна цIавеча, юха ший дега безача нахах хьакхийтар. Нохч-ГIалгIай оалаш хиннача радио, гIалгIай телевидене къахьийгар цо дIахо.
Газета керттера редактор Гадаборшанаькъан Осман хиннача шерашка, корреспондент йолаш къахьегаш хилар, тахан ГIаьзе-Коа яха Малсаганаькъан Тамара. Гадаборшанаькъан Османахи Тамарахи аз язде лерхI, тIехьа тIайоагIача хана. Иштта хоза, безаме ха йиар оаха цу беркатеча, начIал долча нахаца. Могаш болаш, иразе вахар долаш, дегаш делаш бахалба уж дуккхача заман чухьа!