Литературацара безам бувца велча боккха, кӀоарга хул, из дешаш, цун наькъаш довзаш барашта дика ховргда со фу ала гӀерт. Хийла йоккха йоацача байтаца дукха хӀама дӀаала йиш я… Шахьарерча, юртарча урамий моттигашка иштта хӀама зийча дега цхьа тоам хул-кх, дуккхача хӀаман уйла яйт.

ХӀара дийнахьа дӀа-хьа ухараша Наьсарерча е кхыйолча шахьарашкарча урамашка хьалйийтта йоахка вахарца, спортаца, экономикаца, тӀемца ювзаеннача темашта хетаяь баннераш зув. Доккха сурти цхьа доккха доаца йоазуви хул из. Сага сакхетамга диллача, тахан эшаши пайда беши хӀамаш да уж.

Хеталу, дика хургдар-кх иштта цхьа пайдане долча книжкашта, къаман классикий йоазошта, вай байтанчашта, йоазонхошта реклама йича, аьнна… Шоай йоазошка цар гучайоалийташ йола хьаькъале, говза уйлаш наха дукха хӀама хьехаш, гучадоаккхаш я тахан. Даиман телефонашка боахкарашта, цхьацца пайданедараш зе, теркалде ха йоацарашта ма дика а хургдар из. ХӀаьта цу юкъе эггара лоархӀамедар: байташ, калам харжа дезар комисси яц, цу дерригне кӀоаргал, маӀан боаггӀача боараме довзараш, кхетаде говзал яраш ба.

Тахан вай дувцар фуд аьлча… Масала, дуккхача квартирех латта цӀа да кораш, наӀараш йоацаш, вайна массанена езаш йолча произведене тӀара хьакъоастадаь дешаш, биъ мугӀ метр долча алапашца яздаь латташ. Масала, Янданаькъан Жамалдий, Чахкенаькъан СаӀида, Боканаькъан Ахьмада, Хьоашаланаькъан Ӏаьлий е кхыболча йоазонхой балхаш хила йиш я цига.

Цу юкъе иштта хила йиш я Толстой Лева, Пушкин Александра, Гамзатов Расула, Айтматов Чингиза книжкаш тӀара дешаш. Уйла яйташ дола дешаш, хоамаш шоай бӀаргашта духьала каст-каста нийслуш хилча, къамаьла юкъе а хозагӀа дола дешаш доаладе гӀертаргба нах. Цунга хьежжа, кӀезигагӀа гӀийбат деш, вӀашкалувш хургба.

ЦӀихезача йоазонхой, суртанчий, байтанчий кхоллама наькъаш довза чам хул наьха. Цул совгӀа, книжкаш деша а волалу саг, царцара безам сомабаьле. ХӀара шера вай мехка чубоалараш дукха туристаш ба. Тамашийна дола Ӏалам, уж цецбоахаш йола гӀалаш, лоаман моттигаш гойтарал совгӀа, ГӀалгӀайче таханарча заманга хьежжа ший никъ дӀахьош бола мохк болга, укхаза лакха начӀал дола байтанчаш, кхыбола кхоллама болхлой болга хоадолийтаргда вай.

24 сахьатах латтача хана цахаддаш тайп-тайпара хоамаш кердадувлача, хийла цхьавар сакхетам чура ваккхар кхерам болча долхачарна, доагӀачарна юкъе иштта гуш дола хӀама пайда беш хургдецарий?!. ДукхагӀа мел бола нах тахан интернета оагӀонашка оттадаьрашца дега салоӀам беш бах, царна дагадохац книжка, газет, журнал деша. Цхьаккха пайда беш доаца сериалаш, латаш, нах унзарбоахаш долча киношка хьежаш денош дӀакхухь цхьабараша.

Цу дерригнена юкъе кхийнача къонабараша сурта юхерча моттиге цхьацца дешаш язду шоашкара, шоай уйла йоаржаеш. Масала, цхьан кагирхой кафе пена тӀа е гаража тӀа яздаь латтача «Шаберга чу хӀама цахилар-м иштта лоархӀаме дац, лоархӀаме да хьона цох хетар» яхача дешаша, хьай кара хӀама доацаш, велакъажийт хьо.

Мичча беса дале а, кӀеззига велавалара моттиг юташ хила деза вай вахаре, хӀана аьлча иштта хуле, цхьа сагота, гӀайгӀане хетаргьяц вайна. ХӀаьта наха юкъе вай доаржаде дезараш лакха начӀал долча йоазонхой говза яздаь книжкаш да. Царга гӀолла сага дукха хӀама Ӏомаду ший вахаре, хийла дуненга кхыча тайпара хьежа волалу цхьа «хьаькъал» дола книжка дийша саг.

Ший оамалашца, уйлашца дукха хӀама нийсде, дикача оагӀорахьа хувца тарлу дика яздаь книжка дийшачо. Иштта бола нах дукхагӀа мел хул, дикагӀа хургда вай вахар. Массехк шу хьалха, Магасе дӀадоладир книжкаш дӀа-хьа хувцаш дола гӀулакх. Ма дарра аьлча, чӀоагӀа пайдане хӀама хилар цох.

Вай къаман юкъе массахана хиннаб книжкаш дезаш, царцара бувзам лаьрххӀа лакха лелабеш бола нах, хӀаьта цу гӀулакхо дикка тоадир из. Таханарча деной уйла еш санна, кхоанара вахар а мишта хургда-хьогӀ, аьнна, уйла еш хила деза вай вахаре. ТӀаккха кхетадергда вай, книжкаш дешаш, цхьацца довза гӀерташ вола саг дунен моттигашка эшаш волга.

Шахьарерча, юртарча моттигашка автобусашта кхераме йоаца остановкаш хилийтар, дукха адам чухьувзача шахьаре цхьа зӀамига сквераш яр, нах бахача моттигашка цхьацца цар дог айдергдола, юхь тӀара белаболийтаргбола хӀама хилийтар лоархӀаме, хоза да таханарча кӀеж йоахача вахаре. Хозал цхьанне кхычахьара хьаяхьаргьяц вайна, хӀаране ший низ дӀа ма кхоачча хозача хӀамашца тоаде деза шийна гонахьара вахар.

Вай укхаза дувцац цхьа башха турпалал хьокхар, тоъам ба га дӀайогӀе, кӀаьдвенна воагӀачоа Ӏоха гӀанд догӀе, цхьан пена тӀа хозача Ӏалама сурт дуте, сага дега тоам беш йола байт цхьаннахьа язйойя, хье вахача подъезде нув хьокхе, юхегӀолла водача сагага велавенна, духьалкхийттача бера Ӏаж, конфет лойя кхоачам ба.

Иштта дола аьттонаш миллионаш вайна гонахьа долаш да. Хозача, дикача хӀамай дуне довзийташ йола наӀараш массахана йийлла латт!