Моттигерча юртбоахама гӀулакх дикка эшаделар. Цхьа ха яьлча, бахархоша кхетадир, юртбоахаме къахьегараш базарашта мишта духьалъотт… Арахьара хьачукхухьаш хиннача кхачах бахаш, дикка ха яьккхар мехкахоша. Массе оагӀонаш теркалъе хьо эттача, геттара харцахьа дар из. Вай дахаш бола мохк Дала хоза, беркате хаоттам бенна хилар, хьайбаш, коа тӀара оалхазараш доаржадеш, лаьтташца тхьовра хьалха денз къахьегаш, цох доккха беркат хулаш хьабоагӀача наха из беркат кхычарга кхачийтар нийса дацар!

Къахьегаш хьавоагӀача сага малха кӀалхара ший моттиг цхьаннена дӀаяла йиш яцар, хӀана аьлча из лорацаяро дохаду деррига а. Сага сакхетам кегабий, къахьегамца хинна чам мича бахар ца ховш дӀабоал. 90-ча шерашка дӀадоладелар, нах къахьегама тӀахьехаш дола кхайкарал. Даггара дӀадувцар, кхувш латта тӀехье юртбоахаме къахьега Ӏомае, дӀамерзде кагирхошта из гӀулакх, къа ца хьегаш доадаьр меттаоттаде, яхаш. Цу наькъо тоадергда наьха вахара хьал! ХӀара моттиг хьалоацаш, тоадеш лаьтта из гӀулакх дикка аттачахьа даьлар, ха дӀа мел йода…

Цунга хьежжа, «Хьаяьй ГӀалгӀай мехка» яхача дикача хӀамаша тахан шоай моттиг йизза дӀалаьцай дуккхача наха юкъе, тайп-тайпарча моттигашка. ЛоархӀаме дакъа лаьцар из хьал тоадара юкъе юртбоахама гӀулакхех болча оагӀон болхлоша, фермераша. ТӀатеӀӀа къахьегаш хилча, дикка гаьнавоалаш, доккха беркат доаржаде йиш йолга дӀахьокхар цар массанега. ХӀаьта къахьегаш хьавоагӀачо дуккха керда хӀамаш Ӏомаду, малагӀа гӀулакх тӀехьа тӀайоагӀача хана мишта хийцача дикагӀа, аьттув болашагӀа хургда хов.

«ГӀажарий-Юрт» яхача ГУПа оахамашка хьожаш, дӀаде ги кийчдаьча «Хьоашаланаькъан» яхача юртбоахама хьал теркалдеш вай мехкадас Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлас белгалдир, вайцигара юртбоахама хьал гӀадвугаш, дикка тоалуш латтилга. Мехка кулгалхочо хьоахадир, хӀанз кхозлагӀа вай мехка коартола беркат лоалахошта лоаттаде тӀехьа аьттув болаш дика хиннилга. Цу гӀулакхо хьахьокх, дог лазаш къахьийгача, ше леладер боагӀаш бола лерхӀам беш дӀахьош хилча, дикка гаьнавоалаш, мехка хьал тоаде йиш йолга. Къахьегар дайна моттиг яц! ТӀатеӀӀа къахьегаш хиларах, геттара дика даьржад вай республикерча ГУПашка жа. Цхьацца гӀа боаккхаш, дог ца эккхаш болх барга хьежжа, Дала хьаденна дика да из.

Хьайбай беркат хӀара шера тоалуш, айлуш доагӀа вай мехка. Таханарча дийнахьа дукхагӀа болча бахархоша кхетаду, вахаре юхьанца Ӏалашде дезараш эггара тӀехьа яьнна телефони, дикагӀа йола джипи, хьаькъал дола говза сахьати доацилга… Цар кхетамо йоах, эггара лоархӀамегӀа дар - истола тӀа кер биззалца яа маькх хилар! Маькх яхача деша тӀа дӀатӀатох вай хий, тух, даьтта, дулх, гарзаш, тӀоа, иштта кхыдола вай даиман истола тӀа лоаттадеш дола даараш. Россерча оахамаш тӀа кӀа дика хьувкъар - юртбоахама гӀулакхе эггара лоархӀамегӀа дар. Массехк миллион тоннаш кӀа чуийцад Россе лаьтташкара аьнна хезача, кхетаду, мел низ болаш, беркат доаржадеш мохк ба вай дахар. РФ юртбоахамо белгалдаьчох, укх шера шортта кӀа чуэца аьттув хургба вай. 

Цу оагӀонна кулгал деча Патрушев Дмитре яхачох, 140 млн тоннах, 93 млн тонн цӀена кӀа хьахургда вайна. Из кӀа тоъаргда вай боккхача мехкарча моттигашта кхоачам бе санна, кхычарна дӀадахьийта а. Коартол а хаьсасомаш а тӀехьарча пхе шера хинначул дукхагӀа чуэцаш латт къахьегамхоша. Дега тоам хилаций ер дешаш? 100% дега тоам хулаш къамаьл да из! Иштта дог гӀоздоаккхаш хул, «Дошо гуйре» яха цӀай дездеча хана. БӀарччача шера къахьегаш хьан мел, фу даьд хов цу лостамагӀа дӀакхухьача ярмаркашка. Ярмарке хьа мел венача сага дӀагойт цар, мел лоархӀаме болх ба тракториста, комбайнера, агронома бар. Лаьтта оахаш, хӀама дӀаювш, из кхееш, чуэцаш боахкача наха хьегар мел хам а мах а баь варгвоаца болх ба кхетаду наха.

Геттара чӀоагӀа къахьега тӀаберзабаьб бахархой, юртбоахаме къахьегарашта юкъе дӀакхухьача яхьаша. ХӀара шера дукхагӀа хулаш латт, шоай доалахьа юртбоахам лелабераш. Ма дарра аьлча, хаьсасомаш, гаьн тӀара сомаш лелабераш, шоай коа котам, москал, боабашк, устагӀа, етт лелабераш баржаш латт. ЧӀоагӀа гӀадвугаш да, из гӀулакх мишта леладе деза ховш бола кагирхой а вай дукхагӀа хулаш латтилга.

Дагадоацача хана, фуннагӀа хувцадале дӀаоттача хана дах вай… Телевизор чу, компьютер чу хьежаш, цхьацца моттигашка латта унзара тӀемаш гуш, дуккхача хӀаман уйла ю вай…. Боарам боаца ираз да, корах арахьежача гуш маьрша дуне хилар, баьццарча баь тӀа дажаш Ӏасилгаш долаш, хьа ноанала цӀагӀара чам болча даара хьаж хьаетталой. Аьттув болаш, дог делаш ваха ловш вале, къахьега деза! Из да эггара лоархӀаме дар! Юртбоахаме къахьегарий мах баь даргдац вай. Берригача мехка беркат лоаттадераш уж ба, Даьла низаца, Цун къахетамца! Уж ба ираз дараш… хӀана аьлча, шоаш баьча балхах хьахинна дикаш бӀаргагу царна хӀара денна.