«Мехка дӀахьош йолча «Демографи», «Дешар» яхача къаман проекташа баьча пайдах, дешара хьал боаггӀача боараме хургдолаш юкъедаха дезарех дийцар гулбеннараша. Кхетачен доакъашхоша белгалдир, тайп-тайпарча дешара моттигашца бувзам лоаттабар, дика хургда аьнна хетар хьаэцар тахан геттара лоархӀаме долга, иштта хьоахадир, «Хьалхарчар болам» яхача оагӀоно дӀахьоча балхах, из гӀулакх дикка доаржадарах», - хоам «Сердало» газетага дешареи Ӏилмани гӀулакхех йолча министерствон болхлоша.

Мехкара дешара хьал боаггӀача боараме хургдолаш, кхоачашде дезараш белгалдир вай мехкадас Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлас. Республикан кулгалхочо дийцар, хьехархой массахана шоай болх тоабара тӀехьа къахьегаш хила безилга; даьша, ноаноша шоай дезал нийсача наькъ тӀа боахаш, царех къаман бизза нах беш, хьехам лоаттабеш, ураоттабе безилга. Кхетаче къамаьл деш, Мехкадас баркал аьлар доккхача дикашка кхача гӀерта кагирхой кхебеш, къаман хьал тоаде гӀерташ латтача хьехархошта.

Дешара оагӀонца керттердар – берашта кхоана накъадаргдар, цар пайда эцаргбар Ӏомадар, къахьегара тӀера бола, шоай къамах дог лаза нах царех хьабар. Геттара доаржадаь дийцар, къона тӀехьа нийсача, беркатеча наькъ тӀа яккхара тӀехьа ишколо лоархӀаме моттиг дӀалоацилга, вахаре теркалде дезараш эггара хьалха цига довзийтилга. Из деррига лакхача боарам тӀа лоаттадара тӀехьа мел эшар тахан вай мехка кхоллаш латтилга теркалдир Мехкадас. Федеральни, къаман тайп-тайпарча программашка гӀолла боккха болх ба дешара гӀулакх тоадара тӀехьа дӀахьош бар. Хьалъеш латт керда ишколаш, берий бешамаш, юкъедоаладаьд пайдане дола кердадараш.

Дуккхача шерашка хьехархой болаш хьабоагӀарашта, къаман кхоанарча вахарах дог лазаш болх беш латтарашта; баркал аьлар Мехкадас. Дукха хьехархой, совгӀаташ луш, белгалбир цу дийнахьа.Къаман проекташ йоаржаеш, мехкара вахара-экономикан хьал тоадеш, дешара оагӀонца дӀабахьа безача балхах дийцар дешареи Ӏилмани гӀулакхех йолча министерствонна хьалхалаттача Цхьорой Ахьмад-Башира. Вай мехка дукха ба лакха начӀал дола хьехархой, хӀаьта цар шоаш Ӏомадаьр доаржадеш къахьега деза. Кхетаче дакъа лоацараша «Сердало» газетага дийцачох, дешара гӀулакхаца дувзаденна керттердараш дашха аьттув луш я из кхетаче.

Дукха денош дац дешара шу доладала дисараш. Республикерча дешархошта из аьттув болаш дӀадолалургдолаш, къахьийгад мехка. 88 эзар совгӀа дешархо тӀаэцаш, наӀараш хьаелларгья 149 ишколо. 9000 совгӀа бераш да укх шера хьалхарча классе долхараш.

Цхьан сменах болх беш хургья вай мехкара 75 ишкол, дӀахорча ишколашка хӀанзарчоа ши смена хургья. 86 паччахьалкхен берий бешо тӀаэцаргда 24 646 бер. Иштта дешара шу дӀадоладе кийча я балха говзалаш Ӏомаю юкъерча дешарах йола 7 моттиг».

«Дешар» яхача къаман проектага, «Дешара гӀулакх тоадар» яхача паччахьалкхен программага гӀолла 11 ишкол, 12 берий беш хьалйир республике. Тахан, дикка хьалхадаьнна долх ала йиш йолаш да вай майрра. Адам дебаш хиларо хьахьокх, вайна керда дешара моттигаш эшилга. Кхы а йиъ ишкол я мехка хьалъеш латташ.

Боккха болх дӀахьош, тоаеш латт укх шера ялх ишкол. Цул совгӀа, шин ишколе хьайийллай «Кванториум» яха технопарк, ворхӀ ишколе болх беш я дешара, Ӏилман, технологически гӀулакхех йола «ДегӀаахара белгало». Таьрахьашцарча дешарах йола берий «ӀT-куб» хьаелла лерхӀ мехка. «Дешар» яхача къаман проектага гӀолла эшаш мел болча кхоачамца Ӏалашъергья 38 ишкол, ши колледж.

Юкъерча дешара моттигашка, кагирхой говзал лакхъераш юкъедоаладеш, къахьег тахан - 11 моттиге къахьегама пхьоаллеш хьайийллай», - язду ший телеграм-оагӀон тӀа Мехкадас Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлас.

Дешара гӀулакх хӀара денна тоадеш латтаро хьагойт республикан кулгалхоша цу оагӀонца боккха болх дӀахьош хилар. Дешара гӀулакх тоадаро, хьехархой оагӀув хьаллацаро доккхача дикашка кхоачадергда вай кхоана.

Вай ишколашка дийша арабаьннараш; тахан Россе лоархӀамеча, йоккхача вузашка дешаш ба. Цар чам ба доккхача гӀулакхашка кхача, Даьхен накъабоалаш баха, хӀаьта из эггара лоархӀамедарех да. ДӀадаха дешара шу теркаме лаьцача, 207 дошо, 143 дото майдилгаш йоахаш дешар чакхдаьккхар вай кагирхоша.