«Дика никъ лелабеш я, «Халкъашца барта» яха тха фестиваль, цо тӀахьех гӀалгӀай къаман лоархӀамедараш лорадара, уж дегӀадоаладара, иштта тайп-тайпарча къамашца барта хилара, цар викалашца вошал леладара», - аьлар «Сердало» газетага ГӀалгӀайчен цӀихезача культуран болхлочо Зурабанаькъан Ахьмада. Из иштта тӀаберзабаь ба ГӀалгӀайче дахача кхыча къамий берашта, кагирхошта юкъера этнически хьал тоадара, къаман культураш Ӏомаяра, кхыча къамий культураш, Ӏадаташ лоархӀаш хилара.

Уж декхараш кхоачашдар лоархӀаме да, тӀехьа тӀайоагӀаш йола тӀехье кхеяра. Вайх хӀаравар гӀадвугаш дар, «Халкъашца барта» яхача фестивале къонача, нӀачал долча тӀехьено ший кхоллам иштта дика гулбеннарашта гойташ хиларо. Фестивале дакъа лоацаш бар солисташ-вокалисташ, халкъа, эстрада жанрера тоабаш, республикан хореографически ансамблаш, иштта дешара тӀехьа шоай начӀал гойташ хинна дешархой».

Кхетаче дакъа лоацаш хиннарашта юкъе бар «Россе халкъий Ассамблея» Россе юкъарча общественни-паччахьалкхен организаце моттигерча отделене кулгалхо БӀарахой Мадина, иштта ГӀалгӀайчен тайп-тайпарча къамий культурай юкъарлон викалаш.

Фестиваль дӀайолалуш, ГӀалгӀайчен халкъа артистка, начӀал долча иллиалархочо Охценаькъан Розас, Ножкин Михаила дешаех латта, Тухманов Давида «Сона еза хьо, Росси» яха илли аьлар. Цун иллегара дӀадоладелар, фестиваль хьаеллаш наьха самукъадалар.

Наьха дегашка южаш йола цун оаз, цун Даьхенцара безам цу цӀайна керте эттар.

«Сона дукха еза хьо, Росси» яха илли, дукхача хана денз, мехка бахархошта дукха дезаш да. Цо укх наькъа хьалхадаьккхар Россе хозал, дукхача бӀаьшерашка денз хьайоагӀа цун культура, истори вай лоархӀаш хилар.

Моаршал хоатташ хилар фестивала доакъашхошка ГӀалгӀайчен культуран министра гӀонча Куртой Макка. Цо белагалдир гӀалгӀай къаман культуран Ӏадаташ лорадар, къамаш шоайла барт болаш дахаш хилар мел лоархӀаме да.

Цо иштта дӀахо белгалдир, фестивала доакъашхоша шоайла балха говзал екъа йиш хилар, культуран, искусствон даькъ тӀа карагӀдаьннар дӀа-юха эца таро йолаш уж хилар.

«ЦхьоагӀо йолаш, шоайла дика тарлуш хилар - вай паччахьалкхе дегӀаяра керттердар да,- аьлар концерт дӀахьош хиннача РДНТ художественни кулгалхочо Абдурзаканаькъан Аьсета фестивала доакъашхошка. Вай вӀашагӀтох мах болча культуран тӀехьалено, Ӏадаташа, машара тӀехьа вай хиларо.

Лайчилла бетта 4-ча дийнахьа вай дездергда халкъа цхьоагӀон Ди. Вай мехка Президента Путин Владимира ма аллара, цу дийнахьа вай сий ду бӀаьшерашка денз российски халкъаш цхьоагӀо йолаш хьадоагӀаш хилара, шоай Ӏадаташ диц ца деш, юкъера барт ца бохабеш уж хилара. Таханарча Россе паччахьалкхен цӀайшта юкъе белгала моттиг дӀалоацаш да из цӀай. Из дувзаденна да 1612 шера хиннача гӀулакхашца - вай Даьхе бахьан долаш, цун кортамукъале хилар ловш хиннача вай даьша барт болаш котало яккхарца. Россе сийдола гражданаш Минин Кузьма, Пожарский Дмитрий ополченена кертте эттар, эггара чӀоагӀагӀа из ха кегаеннача хана, цар юха а техар из чоалхане хьал. Къаьстта уж - староста Минин Кузьма, бӀуна хьалха хинна Пожарский Дмитрий бар Руса ерригача моттигашкара нах вӀашагӀтехараш, моастагӀчох лаьтта кӀалхардаккхар - из дика гӀулакх хиларах дӀакхетабир цар нах.

Концертни программа доакъашхой хилар Россе кадетий корпусий Ерригроссийски хьажарий-яхьий лауреаташ, Цхьорой Ӏ. Д. цӀерагӀча Лоаман кадетий корпуса вокальни тоаба.

Кадеташа Маькенаькъан Асхьаба дешаех, халкъа артиста Дзейтанаькъан Тимура мукъамах латта «ГӀалгӀайче» яха илли дӀааьлар.

Илли оалаш хиннача кадетий кулгалхой бар ГӀалгӀайчен цӀихеза хьехархо ГӀарбакханаькъан Люба, ше вӀашагӀъеллача тоабанна кулгал де дика хов цунна. ГКК вокальни тоабанна лакха мах оттабир, тӀоараш детташ, дика тӀаийцар уж цига гулбеннараша.

Фестивале иштта дика дакъа лоацаш хилар кхыбола артисташ а, цар дика гойтар ГӀалгӀайчен а вай берригача боккхача мехка а истори, культура. «Са Росси» яха Чернигов Андрея дешаех, Войтенко Сергейс мукъам баьккха илли дӀааьлар ГӀалгӀайчен Паччахьалкхен искусствон колледжа дешархоша Гетагажанаькъан Раянас, МагӀалбик шахьара искусствай ишколан дешархоша Тутайнаькъан Линас, ГӀоандалой Салимас.

ГӀалгӀайчен цӀихезача культуран болхлочун Доврбиканаькъан Анжелай кулгалца уж йиӀигаш тайп-тайпарча яхьашка котъяьннарех я. Россеца шоай дагахьа латташ бола бувзам цар хьагойтар ашарашца.

Хьаьшанаькъан Имана Эбарга-Юртарча культуран цӀен дешархо я, из фестивале дакъа лоацаш яр «Вай мохк-Росси» яхача ашарца. Дешаш а мукъам а Гребенков Алексея бар.и Цун начӀал наьха теркам тӀаозаш дар. Оаз хоза йолаш яр из, цунна дика ховра наьха дегашка дусаргдолча тайпара илли дӀаала.

«Лакха лоамаш» яха илли яздаьр я Овшанаькъан Индира, из дӀааьлар фестивале Наьсарен кхален культуран ЦӀагӀа Ӏомалуш йолча Кусенаькъан Аминас, цо иштта «Вахар котдалда укх лаьтта!» яха илли а аьлар, Ӏаьлий-Юртарча культуран ЦӀен «Театрон» яхача театра студе доакъашхочо; Лаьжгерча,Чамалхарча культура ЦӀеной литературни кружока дешархоша Пхьаранаькъан Иманас, Цхьорой Раянас, Пхьаранаькъан Раянас,Тоачанаькъан Салимас, Албохчанаькъан Матас, Гаьгенаькъан Заирас, Хутенаькъан Аминас, Хаценаькъан Сумаяс шоай кулгалхой Йовлой Хади, Хутенаькъан Ӏамархан, Амренаькъан Лейла гӀадбигар, дика бовзаш болча гӀалгӀай, эрсий поэтий байташ сов дика ешарах.

Концертни программа дӀахойихьар Кердача Реданта культуран ЦӀагӀа Ӏомалуш йолча Томбенаькъан Ӏайшата.

Беканаькъан Хьамзата яздаь «Къаман овла» яхача цо дӀааьннача иллех, чӀоагӀа самукъадаьлар фестивала доакъашхой.

Иштта наьха теркам тӀаозаш хилар «Мужече» яхача культуран ЦӀагӀа Ӏомалуш долча бераша гойта кийчо. НачӀал долча хореографа,ГӀалгӀайчен культуран болхлочо Итазанаькъан Османа кулгалдеш, из берий тоаба республикан дукхача яхьашка хьалхара моттигаш йоахаш хьайоагӀа.

Шоай балха говзалца юха а хьажархой цецбоахаш, гойтар цар фестивале эрсий халхар. Цига мел хиннараш боккхача безамца хьожаш бар цунга. Цо цӀаькха а тешал ду коллектива говзал лакха хилара, цу юкъе Итазанаькъан Османа доккха дакъа дена хилара, республике берий хореографи дегӀайоалаеча.

НТВ канале гӀолла «Хьо толашагӀа вар!» яха телевизионни проект дӀахьош бола Юкъерча Ачалкхен культура ЦӀен викалаш Адам, Лина бар цу фестивале «Са гӀалгӀайче» яха илли оалаш, цун дешаш да Ӏарчакханаькъан Мухьмада, композитора Янис Михаила. Республикан бахархой теркама юкъе ба хӀанз Адам а Лина а, Россе ашарий Олимпе уж лакхлуш хиларах.

Дукхабараш хьежаш бар, цар укх фестивале илли аларга. Хьежар довнзар - Адама а Линас а шоаш зӀамига седкъий хилар чӀоагӀдир.

Къона начӀал гойтар дӀахохьош хилар, Ӏаьлий-Юртарча культуран ЦӀен Досхой Адама кулгал деш йолча «Башлоам» яхача берий хореографически ансамбла вокалистка Яражанаькъан Хадиджа. «Нана Лаьтта» яха Андреев Пётра иллех йола хореографически композици гойтар цо, фестивала сийрдача оагӀонех цаӀ яр из.

Яражанаькъан Хадиджас ший хоза оаз, артистал хьагойтар, иштта «Башлоам» ансамбла - хархара говзал. Массане а дицлургдоацаш дир из ди, из бе-башха долаш цхьаккхе а виссанзар цига хьажа бехкарех.

ГӀалгӀайчен кхувш боагӀарашта йоккха кхоллама тӀехьале я из, царна карагӀдаргда къаман культура дегӀайоалаеча шоашкара доккха дакъа юкъедахьа. Къаьстта из гойтар Арштерча культуран ЦӀен дешархо йолча Ферзаули Шовдас дӀааьннача «Тхо гӀалгӀай лаьттан бераш да» яхача илле (дешаш Кенчешов Александра, мукъам Налганаькъан Лемай), иштта ГӀаьзе-Коарча Шоанахой Хьавас, Басайнаькъан Динарас «Тхона ловра, оалхазараш декар» яха илли цхьана дӀааларо (дешаш Карганова Екатеринай, мукъам Жабко Анинай).

«Яндаре» яхача ансамбло гойта хореографе «Кавказа машар» яхача халхаро дика довзийтар, «Халкъашца барта» яхача фестивала доакъашхой самукъадаьнна хилар.

Цунна кулгалдеш вар Ӏарчакханаькъан Ахлан-Гири, концертмейстер. ГӏалгӀайчен халкъа артист Къоастой Микаил, ГӏалгӀайчен цӀи хеза артист Хьулахой Амир.

«Вай цаӀаш да» яха Нужинар Иринай, Натальяй илли аьлар, Долакоарча культуран ЦӏагӀа Ӏомалуш йолча Солтакъанаькъан Миланас. Цу дийнахьа республикански сцена тӀа ше хьалхара хиларга хьежжа доацаш, цо дика гойтар ший начӀал.

Массаза санна, лакха говзал йолаш дӀайихьар шоай номер Илдарха-Гӏалий тӀарча культуран ЦӀен «Тӏаргим» яхача берий ансамбло, цар кулгалхо ва начӀал дола гӀалгӀай хореограф Беканаькъан Адам. Из ансамбль а иштта цун художественни кулгалхо а дика вовзаш ва вайцига меттел, цул арахьа а. Хьехамчас бераш Ӏомаду балхаца дог дӀаувш хургдолаш, шоай мел дола хьинар цар цунна дӀалургдолаш, цудухьа массайолча хана совгӀаташ а доах цар. Фестивале цар «Тӏаргимара халхар» яха хореографически номер гойтар.

Беканаькъан Адам дика кхеташ ва халхарах, цудухьа цунна карагӀдоал тайп-тайпара керда хувцамаш цу юкъедаха. Цун болх белгалбоалаш хул наха из безалуш хиларца, наьха терко тӀаозаш хиларца. Хореографа доккха дакъа юкъедахь халхара искусство дегӀайоалаяра, из нийса, хоза, езалуш хилийтара.

Концертни программа хозал яр «Даьхе» яха (дешаш Янданаькъан Жамалдий, мукъам Малсаганаькъан Р.) илли, из дӀаолаш хиннар яр, Гӏажарий-Юртарча культуран Цӏен дешархо ЭльгакаевгӀар Седа. Седай оаз чӀоагӀа хоза яр. Из чӀоагӀа а иштта кӀаьда а, ше морг кхы йоацача тайпара а яр.

Фестиваль йистейоалаш, тӀеххьара халкъа артиста Оздой Адама «Кавказ» яха илли аьлар. Ше яздаь из илли цо дег чура, ший деррига хьинар, безам тӀабохийташ, наьха дегаш сомадоахаш, Кавказацара ший безам хестабеш, из гойташ, юха а цу тайпарча хозача хьалашка вӀашагӀкхета наьха безам хургболча тайпара даьккхар.

Дукха дагахьа латтаргья «Халкъашца барта» яха фестиваль цига хиннача доакъашхошта. Из вӀашагӀъеллараша совгӀаташ доацаш саг витанзар, хӀара артиста делар дагалоаттама совгӀат.