Цу гӀулакхашта чудоагӀаш да доазонаш баьццардерзадар, зӀамига спортивни майдаш хьакхоллар. Спортивни майдаш хила йиш я йоккха йоацаш. Масала, асфальт билла майда 6х6 метр, цига оттадяь 3-5 спортивни гӀирсаш а долаш (турник, бекъаш, иштта кхыдараш). Цига баскетболах ловза моттигаш е йиш я, моллагӀа ханаш яьнна нах цига ухаргболаш.

Гаьнаш, кӀотаргаш, зизаш дӀадегӀа хила езаш я; юрташка, шахьарашка моллагӀа гӀишлош хьалъеш йола моттигаш.

Цхьайолча зӀамига салоӀа моттигаш йолча; итташ гаьнаш, иштта 3-4 гӀанд, сердал лу лампаш, хоза кийчъяь моллагӀа сурт кхолла гӀишло кхоачам болаш хул.

Массане а яц МагӀалбике, Илдарха-ГӀалий тӀа, Шолже бахача наьха, спорте дакъа лаца, шийна пайда болаш салаӀа машинаца ваха таро. Уж шахьараш тахан кхоачам болаш цу хьалашца кийчъяьй. Иштта салаӀа моттигаш хила еза цу шахьарашта гаьна бахача наха лаьрхӀа а, тӀаккха хургьяц вай вай моттигаш, цхьа километр бӀаьхача наькъ тӀа духхьал цхьа гӀишлош мара йоацаш. Цудухьа наьха а берий а таро яц цу тайпарча кварталашка бахаш хиларах, цхьаккха а тайпара Ӏалама хозал го а салаӀа а. Ишттача гӀулакха теркам бе беза урамаш, цӀенош хьалдеча хана; доал деча моттигашта гаьна нах бахача доазонашта.

Наьсаре е Магасе тахан хӀара квадратни метр гуш я, хӀаьта цхьайолча юрташта тӀатеӀӀа хьалъеш хул гӀишлош, цу юкъе хургдолчун Ӏалашо а йоацаш. Уж хьалъеча хана башха уйла а яц цу гӀулакха, бакъда цхьа ха яьлча эшаш хул спортивни хьалашта, культуран кхетаченашта, салоӀама дола доазонаш, вахара даькъца ювзаенна гӀишлош хила еза цига.

Тахан из доагӀаш да БурокӀалхен, къаьстта керда фусамаш хьалъяьча моттигашта, цига наьха доалахьара боахамаш хьалдаьд, бакъда таханара гӀишлош кӀезига я. Шоана из иштта долга дика ховргда Кхоартой оалача урамах долча кӀоагаш доахкача наькъ тӀагӀолла лела эттача. Ираза, цу моттиге керда ФОК хьалъяьй, цо таро лу наха спортивни вахар дӀадахьа, моттигерча бахархошта тахан эшар да из.

Теркам лоаттабе беза шахьарашта гаьна ядача юрташта, шахьарашта лаьрхӀа долча доакъошта. Цу гӀулакха бехктокхаме бола болхлой цига гӀолла хьал-Ӏо болабелча, гуш хургда цхьаккха а тайпара салоӀа моттигаш е кхыйола спортивни майдаш цига йоацилга. Хӏара дийнахьа республикан столице сердал луш йола лампаш хийцай яхача хоамах гӀад а водаш дагайох, шахьарал арахьа бийса тӀаеначул тӀехьагӀа отташ йола боадо.

Вай хӀара доал деча даькъ тӀа «пятачок» оала моттигаш я, цига кхыметтел цхьан бӀоагӀа тӀа лампа еллача а, гонахье сийрдайоаккхаргьяр, цига бахача наха а цох дикахетар хургдар.

Кхыча оагӀонга хьежача, тахан республике гонахьара хьал тоадара даьр кӀезига дац, кхы а кхоачашъеш керда проекташ я.

ГӏалгӀайчен гӀишлошъяра Министерствон болхлоша яхачох, цо ше дакъа а лоацаш, кхыча дукхачарна юкъера йиъ керттера проект кхоачашъе лаьрхӀад федеральни проектех. Уж я «Юрташкара хьал тоадар», «Фусамаш», «Коммунальни хьал кердадаккхар», «Шахьара дика хьалаш хьакхоллар» яха проекташ.

Ийс юрта тоадеш латт цхьа ткъо совгӀа юкъара доазонаш. Хьалхашка оттадаь декхараш кхоачашдара беррига низ тӀабохийтаргба, уж хоза а дика а хилийтара. Вайна гуш да шахьараш, юрташ хувцалуш йоагӀаш хилар тайп-тайпарча Къилбаседа Кавказа мехкашка а иштта ерригача Россе а. Вайна лов ГӏалгӀайче эггара дикагӀа а сихагӀа а дегӀайоагӀачарна юкъе хилар, цӀаккха а из ший лоалахоел тӀехьаюсаш цахилар.

Цунца цхьана тахан мехка говзанчаша, лоалахоша дувцаш да Магаса-Шолжен транспорта оагӀув дикагӀа мишта ергьяр-хьогӀ яха дош. Тахан эшаш, лоархӀаме дош да из - массайолча моттигашка нах а транспорт а лерттӀа дӀа-юха бига таро хилар. Наьха могашал а дикагӀа я, нагахьа санна дукха ха йоае ца езаш, шоаш сенца дӀагӀоргбар-хьогӀ яхаш уйла е ца езаш, паргӀатта шоай гӀулакх даьккха уж цӀенгахьа берза йиш йолаш хилча.

Белгалдаккха деза, миччахьа а нах вӀашагӀкхийттача дувцаш хул юкъарча транспорта хьал, ший ханнахьа нувхаш дӀаяхьар, наха дӀа-юха ахара дола наькъаш, урамашка асфальт Ӏобиллар, хина турбаш сиха тоаяр.

АргӀанара гӀишлон балхаш дӀахьоча хана, гӀишлош хьалъяра кертте латтача наха дагалоацаре бакъахьа дар, гаьнарча юрташка бахача наьха хьалаш кхоачашдара, вай лакхе дийцар цу юкъедоаладе дезилга.

Иштта теркам тӀабахийта безаш я остановкаш, цига итташ, бӀаьш нах латташ хул, маршрутах лелаш йолча таксега хьежаш. «Сердало» газета корреспонденташ цкъа дийца Ӏийнабац из хьал. Нагахьа санна шахьара даькъ тӀа массехк дикагӀа дола европа хьалаш вайна гуш хуле, гаьнарча юрташка из доацаш да цхьаккха а тайпара. Цхьайолча моттиге, цу тайпарча остановканна меттел духхьал цхьа бӀоагӀа багӀаш хул, цу юхе совцаш я «ГАЗелаш», «ПАЗикаш», цхьайолча моттиге къаьнара дахчан гӀанд а да. Из тахан юртара хьалаш дегӀадоаладара даькъе кхоачам болаш дац.

Деррига а хьалхарча аргӀагӀа наьха йоакхо яра де деза, тӀаккха дукхагӀа йӀовхал а вӀаший безар а хургда, вай республикан хӀара вахархочунга, хьаьшага кхоачаргда из.