Из гуллам кийчбеш, дакъа лаьцар дешареи Ӏилмани гӀулакхах йолча министерствон болхлоша, вайцигарча туризмах йолча комитето. «Цхьан денна лаьрхӀача цу вӀашагӀкхетара программанна юкъе дар, кагирхошта накъадаргдола хӀамаш. Масала, цхьа моллагӀа хатар ийккхача, цхьаь ара бисача, мишта хьовза беза Ӏомабир уж цига. Кагирхоша хьахьекхар, шоаш хин дехьа мишта бувл, моллагӀа дагадоаца хатар ийккхача фу де деза, ара цхьаь бисача малагӀча тайпара хьовза беза. Иштта цар гойтар шодамаш дара говзал, муша гӀонца хин дехьабалар, чаьтараш увттадар, ара кхача мишта кийчбе беза», — дийцар тхога Дзейтанаькъан Беслана.

Ӏуйран ялх доаллаш, хьакхаьчар туристий кхетаче йолча боагӀараш шоашта йиллача моттиге. Цу сахьате массане лостам бир цар, шоаш болх дӀахьоргболча доазон тӀа. Хьаьший хьакхаьчача, деррига кийча латтар цига. Гулбеннарашка моаршал хоатташ, йистхилар туризмах йолча комитета кулгал деш вола Чуранаькъан Руслан. Юртарча администраце болхлошта баркал аьлар цо, цу моттиге туркхетаче дӀаяхьа новкъостал дарах.

ДаьттагӀе венача моллагӀча сага зувргда, цигара моттигаш мел хоза, туристий дегашта езалуш хургья. ЦӀена лоаман фо, хьийдда доагӀа Фартанга, массе оагӀорахьара хьагуш дола хьун беркат цу юртацара безам чубоссабеш да. 1801-ча шергара хьадоагӀаш да цу юрта истори, хӀаьта тахан кердача вахар тӀа югаш латт ДаьттагӀе, хоза хувцамаш деш. Тесса йита иллача юрта дукха кердадараш да. Керда никъ биллаб, 220 шера эггара хьалха культуран цӀа хьаделларгда кастта. 90-ча шерашка цигара дӀаиха нах, хӀанз юха цӀаухаш латт шоаш баь, кхийнача ДаьттагӀе. Чуранаькъан Руслана доккха баркал аьлар МагӀалбикерча берий-кагирхой туризмах йолча моттига. Цар къахьегарах гулбелар тахан ДаьттагӀе республикера къона туристаш. Дешареи Ӏилмани гӀулакхах йолча министерствон болхло волча ПхьаргӀилганаькъан Мухьмада къамаьл дир цига. Лакха мах оттабеш дийцар цо кердача проектах; белгалдир, дикка къахьийгача цу моттиге туризм йоаржае йиш я, аьнна. Боккха аьттув болаш я из юрт нокхарий леладерашта, хьунагӀара комараш, кхыдола даараш гулде ухарашта.

2019-ча шера денз дувцаш дар; туркхетаче ДаьттагӀе дӀайихьача дика хургда, яхаш. Дикка ха йийзар из проект дийнъе. Цхьацца кхоачамбоацараш бахьан долаш, гаьнадаьлар из гӀулакх. ТӀехьарча шерашка мара билланзар цига лерттӀа никъ, газ, ток, хий. ДаьттагӀе хьайийлла туристий лагерь, мах баь варгвоацаш, хургья. Цигарча хозача Ӏаламо моллагӀча сага дега тоам бергба. Цкъа веначун йицлургйоацаш, моттигаш я уж. Ши бӀаь шу совгӀа ха йола цу юрта истори дӀаьхий да. Цига музей хьаеллар беркате хургда, яхаш, дувцаш латта дукха ха я вай мехка. Цу юрта баьхача наха шоаш лелаяь тайп-тайпара хӀамаш кхухь музее.

«Кердача вахар тӀа йоагӀаш латтача ДаьттагӀен беркате хургба вай тахан хьабийлла туристически никъ», — йоах Дзейтанаькъан Беслана. Тахан укхаза дукха дийцар укх юртá беркате, пайдане хургйолча къаман проектех. Этнографех бола оагӀув укхаза хьабийллача, вай даьша деш хинна балхаш, цар леладаь говза гӀулакхаш, топпарах хӀамаш мишта хьаеш хиннай, къаман гӀирс, аьшкацара болх, даараш довзаргдар кхувш боагӀарашта. Дика хургдецарий цига фольклорах йола фестиваль дӀайихьача? Ма дарра аьлча, дагалаттараш, хьаде йиш яраш дукха да... Къахьегаш хиларо дӀатӀавугарва аьнна хет сона, цу дерригача лерхӀамашта. Массавар цхьа барт болаш, къаман культуран гӀулакха, даьй сийдола Ӏадаташ, истори лорадара тӀехьа къахьега отте, кхоачашхургда шедар, Даьла къахетамца. Тахан хала хеташ йола проекташ а, кхоана дийнъенна латташ хургья вайна. Тахан вай кара да, ДаьттагӀах туристий моттиг яр.