«Овшанаькъан Муса цӀихеза гӀалгӀай мехктохкамхо, йоазонхо вар, ший вахар цо хетадир ший къаман культуран тӀехьале тахкара, лораяра. Дукхача шерашка цо гулдир, тоадир гӀалгӀай багахбувцама ховли-довзалеш, иштта хьакхеллар кердадараш. «Берашта дола ховли-довзалеш» массехк даькъа дийкъа да тематически оагӀонга диллача: дезала юкъера гӀулакхаш, Ӏалам, кхачан продукташ, цӀагӀара болх, хьайбай дуне, иштта кхыдараш. Книжка тӀа да, къаман вахара говзал, хьаькъал гойташ дола гӀалгӀай кицаш, кӀоанолгаш.

Тхо дег чура тешаш да, Овшанаькъан Мусай книжка гӀалгӀай мотт Ӏомабара, цун культура, Ӏадаташ лорадара доккха дакъа юкъехьош хиларах. Из эшаш да багахбувцама даькъ тӀа къахьегаш болча говзанчашта санна, гӀалгӀай халкъа ховли-довзалеш, оаламаш ха безам барашта а», – аьлар «Сердало» газетага цу тамашийнача дикача проекта кулгалхочо, ГӀалгӀайчен халкъа кхоллама цӀен кулгалхочо, республикан культуран цӀихезача болхлочо Котанаькъан Марема.

Этнограф, йоазонхо, мехктохкамхо Овшанаькъан Муса укх дунен тӀара дӀавахар диъ шу хьалха. Ший книжка дӀадолалуш, Ахьмада Мусас язду, шийна из гу, ховли-довзалеш гулдаь хиларал совгӀа, берашта - кхувш йоагӀача тӀехьенна дола кулгал санна. Атта дешалуча кепара цу книжка тӀа даьча йоазонаша, оаламаша, кицаша таро хулийтаргья къонача дешархой гонахьара дуне довза, шоашта ховш дар дегӀадоаладе. Цул совгӀа, цу тӀа го йиш я халкъа вахаре йицлургйоацаш йиса моттигаш.

«ХӀама довзара оагӀонга диллача, лоархӀаме да, хиннар а долаш дар а вӀаший довзийташ духьалъоттадеш хилар. «Берашта дола ховли-довзалеш» яха книжка лаьрхӀа да берашта, ондаргашта, бакъда со тешаш ва из боккхийчарна а накъадоалаш хургхиларах, дукхагӀча даькъе гӀалгӀай мотт хьехарашта, – аьнна язду Овшанаькъан Мусас. – Бакъда моллагӀчо из дешарах, шийна пайда бола, гӀалгӀай меттах, культурах, Ӏадатех, Ӏаламах, гӀалгӀай къаман вахарах йола оагӀув цунна кораергья цу тӀара. Шоана пайдана а беркате а хилда ер книжка. Безаш хила шоай гӀалгӀай мотт, ер дуне!»

ГӀалгӀайчен йоазанхой Союза кулгалхо Ноакастхой Хаваж ва из книжка дийша тоадаьр а цунна таржам даьр а, цо белгалдир; гӀалгӀай мотт дика ховш вар Ахьмада Муса, аьнна.

«Цо ше мел вах гулдир дицденна, нагахьа мара хозаш доаца къанара гӀалгӀай дешаш, оаламаш. Цу хӀамо къаьстта новкъостал дир цунна, книжка яздеш. Шийна из мотт дика ховш хиларга хьежжа, лоархӀаме оагӀонаш атта дӀаала йиш йолча оагӀорахьа йоахар цо, оалаш долча деша маӀан дикагӀа кхетадергдолаш».

Ноакастхой Хаважа яхачох, из книжка дешархоша дика хеташ тӀаэцаргда, моллагӀа ха яьнна из саг хиларах. Цо таро лу, гӀалгӀай мотт дегӀабоалабе, из лорабе; иштта эрсий мотт ховча наха а гӀалгӀай къаман культура дикагӀа йовзийт цо.

Бакъда цу гӀулакха Ноакастхой Хаважа а, из техка хиларца, ший дакъа юкъедахь, «Берашта дола ховли-довзалеш» яхача книжка тӀа цун цӀи латташ хиларца.

Овшанаькъан Мусас яздаьча книжкан юкъе доккха дакъа дера начӀал долча литератора, ГӀалгӀай халкъа кхоллама цӀен методист хиннача Йовлой Илеза. Цо, уйла тӀайохийташ, из йоазув дийша хиларо, цу тӀара маӀан кӀоарга довзаш хиларо лоархӀаме дакъа дӀалаьцар цу проекте.

Илеза кӀоаргга гӀалгӀай мотт ховш хиларо, ший тайпара оалача деша кӀоаргал йолаш хилар из. Книжка редактор хиларах тарра, цо шийна тӀабилла болх дикал лакха йолаш бир.

Белгалдаккха деза, из хоза кийчдаь Дона-тӀарча-Ростоверча арадаьккха книжка мах болаш да искусства кхоллам санна, из начӀал долча суртанча баь болх хиларах.

ГӀазданаькъан Зина, ГӀалгӀайчен халкъа кхоллама цӀен суртанча-иллюстратор я, цо хоза сурташ хьакхеллар А. И. Воскобойникова баь болх дӀахо дӀакхоачашбеш. Цар геттара безам тӀабодаш дир книжка, гӀалгӀай халкъа къаман культура ма ярра гойташ, из дешачунга кхоачийташ, болх ба цу тӀа баьр.

Овшанаькъан Мусай книжка довзийташ хиннача дийнахьа, дукха бар Къаман библиотеке баьхка хиннараш, уж бар шоай къаман культура, гӀалгӀай мотт безараш - культуран болхлой, литература даькъа викалаш, автора гаргара нах.

Кхетаче хьаеллаш, ГӀалгӀай Республикан къаман библиотекан кулгалхочун гӀончас Малсаганаькъан Лидас гулбеннарашка моаршал хаьттар. Цо белагалдир; гӀалгӀай мотт, вай культура лорае еза тӀехьа тӀадоагӀача ноахала, аьнна.

ГӀалгӀайчен культуран министра гӀонча йолча Куртой Маккас дийцар мехка культуран Министерствон издательски проекташ кхоачашъеш хиларах; белгалдир, «Берашта дола ховли-довзалеш» яха, иштта кхыдола книжкаш кепа теха арадалар, гӀалгӀай ноахала культурни тӀехьале йитара даькъе лоархӀаме хилар.

Овшанаькъан Мусай книжка арахецаш, ГӀалгӀайчен халкъа кхоллама цӀагӀа баьча балхах дийцар проекта кулгал деш хиннача Котанаькъан Марема.

«Берашта дола ховли-довзалеш» яха книжка ший тайпара къахьийга да, цун кӀоаргал ца хайча яргьяцар цу тӀа болх беча наха. Котанаькъан Марема белгалдир, гӀалгӀай мотт, къаман цхьоагӀо лораяр лоархӀамегӀа дола декхар да, Овшанаькъан Мусай книжка арадаларо из хаттар кхоачашдара доккха дакъа юкъе а дахь.

Редактор а таржамхо а волча Ноакастхой Хаважа гулбеннарашта дийцар, книжка чулоацамах а шийна цох хийттачох. Иштта цу тӀа болх беча хана хьалхашка нийслуш хиннача, гӀалгӀай мотт дикагӀа кхетабайтара юкъедаха дезаш хиннача хьалех а дийцар цо.

Презентаце берригача доакъашхоша белгалдеш хиннар дар, къаман Ӏадаташ, культура, мотт цхьана хетта латташ хилар а, уж лораде дезаш хилар а. Вай тахан дахаш хилара, вай къам долаш хилара кӀийле я из, цо таро хулийт воайла наьна меттала къамаьл де, тӀехь тӀадоагӀача ноахалашта из мах бола ганз дӀакховдае.

Тахан гӀалгӀай мотт бувцараш кӀезига хилар ца хьоахадича нийса хургдацар. Кхетаде дезар да, мотт ца хилча кхы мел дола къаман Ӏадаташ, культура, эздий гӀулакхаш хургдоацилга. Цудухьа чӀоагӀде деза меттацара хьал.

Хьамсара гӀалгӀай мотт лорабара, из биццабара, вахаре дукхагӀа бувца беза из. ЦӀенъюкъе ший дезалца, чу-ара ваьлча, наха юкъе волаш, дикан тӀа, вон тӀа из бувцаш хила беза. ГӀалгӀай мотт лорабар, вай юкъара декхар да. Цхьана хилча мара вайна могаргдац из декхар кхоачашде.

Овшанаькъан Мусас арадаьккха книжка тахан эшаш хилар гойтар къаман библиотеке хиннача кагирхоша Хучбаранаькъа Фатимас, Мухьмада. Цар боккхача безамца дийцар ховли-довзалеш, уж дар книжка автора ше гулдаь, боккхагӀчаргара хьахеза дувцараш.

Овшанаькъан Мусайна карагӀдаьнначоа лакха мах оттабир халкъа йоазанхочо Дидиганаькъан Раисас, цо дийцар гулбеннарашта шийна цу сагах дагадоагӀаш хиннар, цун дика оамалаш, шийна ховш дар кхычунца декъара из даим кийча хилар белгал а деш.

«Берашта дола ховли-довзалеш» яхача книжка презентаци еча ена хилар; цӀихезача этнографа, йоазанхочун Овшанаькъан Мусай йоӀ Марет, цун виӀий-йоӀ Ӏайшат, цар дӀайхача дешашца вийцар да, даь-да. Цар дувцаро дог тохадолийташ йола моттиг оттайир, диканца Овшанаькъан Муса дагавохийташ.

Иштта цар белгалдир, цхьадола ховли-довзалеш дувцаш, цӀагӀарчарца дагавоалаш цо ха дӀахьора, яхаш. Шоайла ховли-довзалеш дагаухаш, царна жоп лохаш ха дӀахьош хиннай цар.

Мусай Марета, Ӏайшата белгалдир, Овшанаькъан Муса, ший дезал безаш, цар йоакхо еш, цар вахар дикагӀа де гӀерташ, хиннилга. Цо ший балха тӀа берашта новкъостал дора, уж хьаькъале хилийта гӀерташ, цар дӀахо уйла ергйолаш, дешаш дагаухийташ.

Веший воӀа Овшанаькъан Мухьмад-Башира баркал аьлар культуран Министерствон, халкъа кхоллама цӀен болхлошта, цу тайпара эшаш дола книжка арахецаш новкъостал дарах, хӀаьта къаман библиотека болхлошта - из кхетаче вӀашагӀйолларах.

ГӀалгӀайчен керттерча къаман библиотекан болхлоша баьча балха лакха мах оттабир цо.

ГӀалгӀай паччахьалкхен 100 шу дизара ха гаргагӀорташ, «Берашта дола ховли-довзалеш» яха книжка арадалар доккха совгӀат да. Цо хьагойт, гӀалгӀай культуран тӀехьале лораяра беш бола болх дукха болга.

Овшанаькъан Мусай къахьегам дика новкъостал да ГӀалгӀай паччахьалкхен цӀайна кийчъяьча программанна юкъедоагӀаш, тешшаме из накъадаргда вай тӀехье ший хьамсара мохк безаш, цун истори, культура езаш хьалкхееча.