«Соче бахархоша йоккха терко тӀаяхийтар, гӀалгӀай къаман культуран тӀехьаленна. Ӏан театре цӀай хилар, гӀалгӀай культура езаенна бар дуккхабараш. Вай культуран Министерство хьаллоацаш, дика кийчо яьяр цу денга, кхоллама бувзамаш чӀоагӀде таро хилар, кхыча къамашца доттагӀал тессар, къамий культураш яйзар», - аьлар «Сердало» газетага дика йовзаш йолча Малсаганаькъан Заремас.

Из кхетаче дӀайолае дукха ха йисаяцар, цӀихезача гӀалгӀай поэтессай Лаьнанаькъан Марема дешашта даьккха «ГӏалгӀай гӀала» яха илли кийчдир вайцигарча хора лаьрхӀа, тхоца къамаьл деш хиннача Заремас. Ноташ тӀа даь йоазош кийчдаьдар композитора, Соче дӀахьоргйолча кхетаченга, Иванова Еленай зӀамигача хора лаьрхӀа. Из дика болх беш я, С. К. Мазлумяна цӀерагӀча къамий культурай Лазаревски кхален центре.

Гойтам болча дӀахьош хиннача концерте дакъа лоацаш хилар, «ГӏалгӀайче» яхача Паччахьалкхен ансамбла артисташ Овшанаькъан Зара, Йовлой Хьава, Сочера артисташ. Цу кхетачено шоайла вӀашкаэзар цига, цхьа барт болаш, дакъа лоацаш мел хиннараш .

Дукха адамаш дахаш йолча Соче даим лораду хӀара къаман Ӏадаташ. Шахьара администраце нахаца бувзам лелабара долча даькъа кулгалхочо Асланов Ильгама яхачох, шахьара Ӏаьдало сиха хьаллаьцар гойтам дӀабахьара дош, цу гӀулакха Россе курортни столицера дикагӀчарех цаӀ йолча центре майда кийчйир.

Гойтаме го йиш хилар, паччахьалкхен исбахьален искусствай музея ганза чура къаман бувхабу гӀирс. Соче бахархой таро хилар цу къаман гӀирса хозал йовза, из гӀалгӀай къаман исторе, культуран цхьа дакъа хилар кхетаде.

Безамца хьежар уж суртанча йолча Оздой Лидай кулгаговзало кхеллача балхага. Из чкъаьран цӀоках хӀамаш еш я. Цо баьр чӀоагӀа чоалхане болх бар, дукха къахьега дезаш. Лидас хьакхолл тамашийна хоза гӀирсаш, шоаш мо кхы доаца хоза балхаш. Оздой Лидас чкъаьран цӀоках деш дола сурташ тайп-тайпара да, безам тӀабодаш хоза а да. Цун балхаш хоза хетараш дукхагӀа хулаш боагӀа.

Дзовранаькъан Танзилас гойтаме баьхкарашта йовзийтар, меттаоттадаь къаьнара ашарий пандараш, кӀувсаш дераша кийчдаь истингаш.

Цӏоках балхаш деш волча говзанчас Оздой Хьасана цецбаьхар цига хьажа баьхка хинна хьаьший, ше даьча тайп-тайпарча балхашца. Цо гойтар гӀалгӀай бӀухочун тӀема гӀирсаш, иштта кхыдола балхаш. Ше хьадеш мел долча балхашка цо белгалдаьд гӀалгӀай истори, культура шийна дика йовзаш хилар.

ГӏалгӀай бӀухочун гӀирсаш, Хьасана чӀоагӀа нийса, шоаш ма дарра даьд, уж да хьалха вай даьша леладаь тӀема кхоачама тӀадувхадаьраш. Говзанчас, ший балхаш деча хана, белгалъю гӀалгӀай культура, Ӏадаташ. Цо даьча балхашка го йиш я, ше морг кхы боаца ло баьккха, дикал лакха йолаш, гӀалгӀай къаман Ӏадатий оагӀув юкъелоацаш из гӀирс баь хилар.

Ӏан театра гойтаме наьха терко тӀаозаш дар «БӀаьшерен боадонгара» яхача этнически оагӀон кепара даь гӀирсаш. Из проект гӀалгӀай начӀал долча шин дизайнера: Беканаькъан Зинела, Совтанаькъан Аьсета - баьча балха толам ба.

Уж хьакхоллара бахьан дар, дӀадахача бӀаьшерен ГӏалгӀай лоаман Цхьоре археологашта корадаь хинна гӀирсаш. Белгалду, цига кораяь хиннача тамашийнача хӀамашта юкъе, гӀалгӀай къаман къаьнара дегӀа тӀа бувхабу, куога тӀа бувхабу, керта тӀа туллабу гӀирс корабаьбар.

Гойтама юкъера моттиг дӀалаьцар ГӏалгӀай паччахьалкхен Малсаганаькъан Т. Х. цӀерагӀча мехктохкама музея экспозице. Цо довзийтар ГӏалгӀайчен дӀаяхача ханашкара а, таханара а истори, иштта го йиш яр цига гӀалгӀай сурташ гойташ йола оагӀув; Советски Союза, Россе Турпалхой бувцаш яр из, цул совгӀа цига го йиш яр тахан СВО вай мохк лорабеш моастагӀчоа духьаллаттарий цӀераш тӀайола оагӀув.

Белгалдаккха лов, гӀалгӀай паччахьалкхен 100 шу дизара хетаяь из кхетаче вӀашагӀйоллаш, Сочерча гӀалгӀай къамах болча наха, шоашта керте Малсаганаькъан Аюпи ГӏалгӀайчено Соче викал ваь Ӏажанаькъан Халати волаш, цига дика дакъа лаьца хилар. Цар дика тӀаийцар шоай мехкахой, царна доккха гӀо а дир.