Тахан дуккха бахархой, цу дог гӀоздоаккхача балхах чуийнна боахк, вай мехкарча тайп-тайпарча моттигашка. Фу хургда ший мехкарча цӀенача лаьтта хьахиннача беркатал хозагӀа?.. Уж къахьегамхой ба вайцига унахцӀена кхача лоаттабераш. Цудухьа геттара лоархӀаме да, каст-каста республике ярмаркаш еш хилар. Ярмарке бахá, шоай мехка хьахинна хӀама эца ловраш дукха ба вайна юкъе. Из беркате гӀулакх вай республике дӀадоладаьд, мехкадас Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлас соцам баь. Юрташка, шахьарашка бахача наха чӀоагӀа лов, ярмаркаш каст-каста хилар. УнахцӀена кхача эца йиш хиларал совгӀа, маьха а чухьнахьа хул цига хӀама. Цу моттиго хьагойт, мехкахошта юкъе беркате бувзам болга, хьаьнала къахьега ловраш хӀара денна дукхагӀа хулилга. Вайна дагадоагӀа-кх, дӀадахача шера базараш тӀара маьхаш урагӀдахача хана, дукхагӀа мел бола бахархой ярмаркаш йолча тӀалаттар, шоайла хетташ лорадора из хургйола ди. КӀеззига хинна а, маьха чухьнахьа хӀама эца йиш йола моттигаш яр наха езараш. Таханарча дийнахьа хала доаккхаш дола цӀена ахча лораде гӀерт фусама-ноаной, дай. ХӀаьта ярмаркаша дикка гӀо ду наха цу даькъе. Дукха ха йоацаш, РФ президентаца Владимир Путинца хиннача кхетаче вай мехкадас Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлас дийцар, республике таханарча дийнахьа латтача экономически хьалах. Республика кулгалхочо белгалдир, кхачан маьхаш ай ца далийта гӀерташ, болх лоаттабу оаха, аьнна. Из гӀулакх аттачахьа доаккхаш я еш йола ярмаркаш. ТӀадетташ дола маьхаш лохдара тӀехьа, ярмаркаш дӀакхухь оаха республике. 2022-ча шера 30 совгӀа ярмарка дӀайихьар мехка, царех цхьаццаяраш динцарча цӀайшта хетаяь яр», — белгалдир вай Мехкадас. ГӀалгӀай мехка кӀезига бац, дукха бераш дола дезалаш. Къилбаседа Кавказе дахача кхыдолча къамашта юкъе санна, вайна юкъе а даьржа да, тхьовра денз, эцаш йола хӀама дуккха, тӀехьа тӀадоагӀача деношта лаьрхӀа эцар. ЧӀоагӀа аьттув болаш хул ярмаркера кӀа, даьтта, хаьсаш, сомаш, шура, кхыдола даараш цкъа хьаийца, шортта тоъаргдолаш дӀаоттадича. Эггара дукхагӀа вай бахархоша ярмаркашкара ийер фуй аьлча, хӀара кхалсага даа хӀама кийчдеш эшараш хул: дулх, котамаш, хьоар, кӀа, дуга, гарзаш, хаьсаш, шура, нахча, тӀоа. Уж еррига хӀамаш шун шийлалорга чу йолаш яле, са паргӀата йолаш, хийцца тайп-тайпара кхача кийчбе йиш йолаш я моллагӀа кхалсаг. Геттара дика хургда, республике тӀалатташ бола туристаш а ярмарке бигача. Хьалха шоашта ца дайна дуккха кердадараш гургда царна цига. Цхьа беркате сурт хул, йохкачун, эцачун юкъерадар. Вай къаман наха, тхьовра денз, хоза хеташ хинна гӀулакх да из, дуккха нах гулбеннача моттиге ваха, хӀама харжар. Цул совгӀа, вовзар, везар кхет, цхьацца пайданедараш довза йиш я, маьха чухьнахьа вала, ала йиш я йохкаш латтачунга. Масала, хьаэц вай дукха ха йоацаш «Малх» яхача пхьоаллено дӀайихьа говзанчий ярмарка. Цу хана Наьсаре гулбелар 40 совгӀа тайп-тайпара пхьараш. Царна юкъе бар тӀоарсках, дахчах, топпарах, гизгех, тхах тамашийна хоза хӀамаш хьаеш бола нах, дошо хӀамаш хьаераш. Ишттача моттигаша боккха пайда боаржабу вайна юкъе. Дезар эца йиш хиларал совгӀа, говзанчашкара дукха хӀама Ӏомаде йиш я. 2023-гӀа шу ярмаркашта беркате хилар. Вай бахархошта цох хетачунга ладийгӀача, гуш да из. Карарча хана, Наьсарен, МагӀалбика, Шолжа кхалешка дӀакхухьаш юртбоахама ярмаркаш я. Вай Мехкадас хьалхадаьккха, дӀакхухьаш ба из беркате болх. Хьалбуарг мел бола кхача, ялат да цига хьаэца. Гигант яхача беша кхебаь Ӏажаш ийбу наха, лакха мах бала ца безаш, коа тӀарча оалхазарашта, хьайбашта дикка чухьнахьа ялат эц. Сурхо тӀарча коа тӀарча оалхазарий фабрикера кхача хоржаш хул нах, геттара чаме из лоархӀаш, Наьсарерча маькх хьаеча комбинато яь булкингаш, кексаш, батонаш ийю наха, хестаеш, дукха хул вай мехка даьккхача меза банкилгаш мархӀайоахкаш болхаш. Нахаца къамаьл де эттача, шоашта геттара безабенна, массахана ийбу кхача арахецарий цӀераш йоах цар, баркал оалаш. Белгалде деза, къахьега ловш бола, хьаьналча хӀаманга кхача гӀерта нах вай мехка хӀара денна дукхагӀа хулаш латтилга. Эггара лоархӀамегӀа дар, ше ийцача хӀаманна саг раьза хилар, кхы а юхаахар, из эца ловш хилар деций?.. Шеквоалилга доацаш, хаьдда да, тӀехьа тӀайоагӀача хана, ярмаркаш вай республике дукхагӀа хургхилар, хӀанз санна болх дӀахо а дӀахьой. Цу гӀулакхах дикка беркат даьннад вайна! Дала аьттув боаккхалба вай дӀахо а, къахьега ловш, наха пайданедар доаржадеш, дӀадаха!