ГIалгIайчен дукхача нах бахача юрташка я лаьттан чIегилг, из лаьтта хIара шера оахкаш цу тIа тайп-тайпара хIамаш дIаювш леладу. Укхаза тIатеIIа къахьегаш я дукха дезал бола фусамаш, цу тайпара цар лораду шоай цIагIара дIадодар.

Кхы дукха ха яц цу тайпара болча дезала, шоай цIагIа мел вар вIашагI а кхийте, белаш бе а ехке, гектараш хургйола лаьтташ кулгкара оахкаш хинна.

Тахан цу тайпара болх дIабахьа аттагIа да. МоллагIа йолча юртбоахама товараш дохкача тика чура, уж лелаярах беха мах а бенна, юхалургйолаш эца йиш я уж балхаш деш йола техника. Цо сиха кIалтIатохаргда лаьтта, цу тIа хьажкIа, коартол, баьцадаараш, кхыйола культураш дIаера. ХIаьта наха а ди тIехьагIа теркалду цу тайпара балха аьтонна лаьрхIа Iаьдало арахецаш уж гIирсаш хилар. Эбарга-Юрта, ГIажарий-Юрта, Пхьилекъонгий-Юрта, иштта кхыча юрташка бахача наха хало яц уж хьалаш леладеш, шоай юртбоахама декхараш кхоачашдара бола болх аттача боаккхаш.

Вай хьалхагIа санна хIанз лелаяц лакха тIаяьнна буц, вIаштIара даьча цIеношта юхе а лаьтта а тIера буц дIахьокхаш леладу. Бензинаца лелабеш бола мотор ба, сиха а, хоза а цхьан тайпара мугI болаш а цо дIахьокх минот ялале доккха баьца доазув. МоллагIа дола лаьтта буц дIахьекха хоза тоадича, цу тIа ловза а йиш йолаш хул. Из хIара вахархочох тийша да, нагахьа санна шийна гонахьа лостам болаш, цIена, хоза хилийта ловш из вале. Аьхки Наьсаре е сий долча Эккажкъонгий-Юрта тайп-тайпара хьал долча наха шоай цIен гонахьа цу тайпара лостам бу, хозал езаш.

Iан замах, дукхагIча хана къаьнарча цIеношка мах баь варгвоаца кирпишках яь пишк чуйолча е цIихеза буржуйка оала пишк йолча массахана дахча эш. Ховш да массанахьа таханарча замах баха гIерт нах, йолаш я газови плита, цIи хьалсага мара ца езаш деррига а долаш да. Бакъда тахан эшаш хуле, дахчанца Iалашо е хала дац - из а мах бенна, юхалург херх хьа а ийца, шоай ха яьккха яьннача къаьнарча гаьний хенех дахча доаккхаргда йоккха юкъ ялалехь. Цу тайпара хьалаш долаш ба ГIалгIайчен бахархой, нагахьа санна уж юххьанца наха юстаро цIенош де отташ хуле. Духхьала царна эшар да бензини, херхи, дика къахьегари.

Иштта боккхача безамца уж гIирсаш леладу бешамашкара хи тедаш, цига лостам беш. Цхьайолча хана, гуйре юхеяхача хана а уж балхаш де дезаш нийслу.

Цхьаькха цхьа хаттар да зIамига чоалх лелаярца дувзаденна - экологе хьал нийса леладар.

Таханалцца ира латт вай мехка нувхашцара хаттар, цхьа бIарчча гувнаш гурахьа гулъяь нувхаш, цхьайолча хана, уж хьаллотаю. Йоагайича - йистедаьлар из! Нагахьа санна уж цхьан белггала йолча моттиге дIа-юха йоаржаяь Iояьхкача, царех дика лаьттах дIатоха йиш йолаш молхаш хургьяр.

Белгалде лов, вай республике 35-50 шу даьнна нах дукха ба, кхы а зIамагIа болча хана денз, бешара дика лаьтта кIаьддеш бола машина гIирс хьа а ийца, бешара гулдаьча дерриганех каг хьаю цар. Сона яйнай цу тайпара электрически механизмаш Шолжерча шоай доалахьара боахамаш леладерашка. Юххера а, цох хьахул дика вIашагIъэдаь лаьтта. ДIайийна хIама хьалтIаялийтара цул дикагIа кхы хIама хургьяц.

Ший доалахьара боахам лелаберех аьлча, белгалде деза, гIалгIай овлангара хьабоагIаш гIишлонхой хилар, уж шоай кулгашца дукха хIама де хьож, кхыметтел гIишлон бригада оттайийя а. Укхаза а зIамагIа йола тока машинаш лелаеш хиларо доккха дакъа дIалоац. Тайп-тайпара токаца лелабу мотор бола уж гIирсаш леладеш хилча, шин-кхаь сага цхьан дийнахьа дукха гIишлон материал дехьайоаккхаргья, шоашта эшаш йолча моттиге.

Цкъа цхьа лотор деш вола саг кхийтар сох Илдарха-ГIалий тIа, цо дика тоабир ше цхьанне къахьегама моттига гIишлон тхов, цо лелабеш хиннар вай лакхехьа бувца гIирс бар. Къа дукха хьега дийзадале а, цо дукха ахча а даьккхар цунга хьежжа.

Вай республике, ерригача Къилбаседа Кавказе моллагIа йолча гIишлонна гонахьа карт яр хиланза даргдоацаш да. «Карт - из керттера архитектура кхоллам ба», - иштта бегаш бора са цхьан новкъоста.

Карт яро цхьоагIо лоаттае а таро лу, мах болаш дар а лораду. Юха белгалду аз, хьалхагIа наха, бIоагIий IодогIара, хургйолча карта эшаш мел дар хьадара лелайора бел, жIов, кхыдар. Кулгашца оахкар деррига гонахьара лаьтта. Тахан ГIалгIайчен шахьарий, юртий бахархоша, цу тайпара балхаш деча хана, лелаю мотобур. Цун новкъосталца цар сиха бIоагIашта кIалха кIоагаш доах. Цудухьа бетон а кIезигагIа йоае езаш хул, хIана аьлча цхьан боарамах уж цо доахаш хиларах.

БоккхагIа болча ноахала дика дагадоагIа, цIихеза бийдача кирпишка цIенош мишта дора. Дукха топпар, ча Iалашдеш, из хьувш, цох кирпишкаш еш ха а дIайодар, низ а эшар. Малав из гIишлон материал ший когашца цкъа мукъагIа ца хьийнар?! Укхаза а хIанз вай бувцаш бола токаца лелабу гIирс накъабоал. Тахан а ба вайна юкъе бийдача кирпишках даь, хьалхара тховнаш дола, аьхки шелал а Iай йIовхал а лоаттаеш бола топпар тIабилла цIа дезараш.

Цхьа иттех шу хьалха Илдарха-ГIалий тIа шоай доалахьара боахамаш хьалдеш болча наха леладеш дайра сона бетонамешалкаца шоашта эшаш бола ча теха маркхал хьабеш дола балхаш. Цо кIезиг-кIезига кхестабу топпар, хий, ча, цох хьаю кирпишкаш.

Эггара дукхагIа ГIалгIайче тахан лелабеш бар ба зIамагIча механизацех бола хица хIама юла гIирс (мойка). Вайцига машинаш чIоагIа еза, из дика аппарат лелаю моллагIча хана йила а цIена а шоай машин хилийтара. Цул совгIа, вIалла хий ца кходеш шоай машин хIара дийнахьа юлаш лелаераш а ба.

Чоалханера балхаш вай дувца доахке, из вай бахархоша тахан дукха лелаеш йола зIамига лаьтта оаха машин я. Ше лелаш болча гIирса таронаш йоккха я. Арендах из мини-экскаватор хьаийцача, дукха ха ялалехь доккха доацача лаьттан тIа чоалханеча гIишлон балхаш дергда цо. ХIаьта гIалгIай даь даьннар юха кердадаккхара, из кхыча беса юха хьадара даим тIакхувш хиларга хьежача, из геттара а накъайоалаш я.

Вай лакхехьа дийцараш цхьа дакъа мара дац, таханарча замах наха аьттув а болаш леладерех.

Цул совгIа, цар шоай дезалера дIадодаш дар лораду. Цу юкъе я шура чакхйоаха машинаш, токаца лелаю лотор ду аппарат, лардаш йохаю гIирсаш, пылесосаш, иштта итташ кхыйола сага болча аьттонна хьакхелла хIамаш. Цо хьагойт ГIалгIайчен бахархой дика къахьегаш, шоашта хьалхашка латта декхараш кхоачашдеш баха Iема хилар.

Керттердар – деш хIама доацаш цавагIар, ший таронаш пайда баргболча оагIорахьа лелаяр, тIаккха ца йоагIаш Iергьяц керда профессиональни толамаш доахаш йола ханаш.