Карарча бIаьсти мехка ерригача нах бахача юрташка, доалахьара бешамаш лелаерий коашка дIаболабергба лаьтта цIендеш, оахкаш, нийсдеш бола болх, цу тIа тайп-тайпара ялаташ дIаде дагахьа. Вай массане керттерча декхарех да хIанз уж санна бола нах ма хулла дукхагIа хилийтар.

Цхьаннена а къайле йолаш дац вай дукхача наьха, тIехьарча шерашка дIа ца ювш ядаш бешамаш а кхыметтел вIалла ца оахаш дадаш лаьтташ а хилар. Таханарча заман саг Iемав шийна аттагIдар леладе, ши-кхо гIа баккха мара ца безаш, эцарг мел дар юхе да. Цунна аттагIа хет, гаьна йоаццаш йоаллача супермаркете дIа а ваха, шийна еза хIама цу чура хьаэцаш, ший коарча беша дIачу а ваьнна, ший беш хоза дIа а йийна, из лелаечул.

Белгалде деза, вай республике ший долахьара боахам лелаберашта Iаьдало эшачунца новкъостал делга. Цунна чудоагIаш да тайп-тайпара ахчанца хьаллацар, эшача дIадувш дола фу далар, молхашца Iалашо яр. Республикан ЛПХ дукха юртбоахама кхача арахец, цо лоархIаме дакъа дIалоац бIаьш, эзараш болча наха кхачан даарашца Iалашо яра. Дика хургдар, из юкъара гIулакх хьаллоацаш, вай бахархоша шоай бешамашка хьадаьккха кхачан даар юкъедоаладеш хилча.

Вайна дика ховш да моллагIа дола маьхаш хIаман тIатохаш хилча, из вайна мишта Iаткъаш хул. ДIадахача шера мархий бетта из селлара чIоагIа хоалуш дацар. Кхы вIалла деце, из 30-100 сомага кхаччалца «шорттига» дегIадоагIаш хилар башха сага зувш хилацар. Хьожаргда вай мархий тIеххьарча деношка малагIа сурт оттаргда. ГIалгIайчен шахьарашка, юрташка моттигерча Iаьдало тIахьожам лоаттабу кхачанна маьхаш лакхдергдоацаш. ДукхагIча даькъе царца да даьтта, хьоар, Iов, мерза хIамаш, котамаш, дулхах хьаяь хIамаш, чкъаьра, хьоарах яь хIамаш, хьайбай маша, баьцадаараш, сомаш.

Царех дукхагIъяраш вайцига хьакхухьаш я арахьара, чурча наькъ тIа гIолла Наьсарера Шолже кхаччалца, каст-каста го йиш йолаш яр вай бахархой бешамашка уж хIамаш. Гаьнаш тIара сомаш, кIотарга комараш, хоарцамаш дIадийна баьццара мугIараш, ябакхий IажагIа кха лаьттан даькъ тIа дайча гIадвугаш да, бакъда уж хIанз наггахьа мара гуш дац.

Вай хана сиха дегIадоагIаш да шахьарашкара вахар, тIехьадусаш латт юрта баха безам барий вахар. ХIанз помидораш, коартол, дулх, шура, сомаш, хьоар даккхара тайп-тайпара хими йоалла технологеш юкъеяха езаш хул. Из, вайна ма харра, массайолча хана дац пайдана. Цунца дувзаденна ала безам ба, даим ший беша къахьегаш хила веза саг, тIаккха ший къахьегамца из накъаваргвар гаргарча наха, цIагIарча дезала, лоалахошта, цул совгIа шоай ахча лораде таро хургьяр.

Масала, котама фуашта, Iажашта, коартолашта, кхыча кхачанна хIара шера ГIалгIайче мах тIакхеташ боагIа, иштта хьал да кхыча мехкашка а. Из нийслуш хул гурахьа е Iа дIадоалаш йолча хана. Аьхки помидорех 50-60 сом дех, Iай цхьацца йолча моттигашка из мах ба 330 сом. ДIауйла ел, моллагIа йолча хIаман а ялхазза мах тIакхийтача фу де деза?

Шоай доалахьа цIенош дарашта, хIаьта уж ГIалгIайче дукха да, уж санна дола хаттараш кхоачашде аттагIа да. Цу гIулакха дола хьалаш хIара шера дика да - дIайха лаьтта, малх, оалхазараш декаш, баьццара ерзаш латта аренаш. Эшар цаI да - бел хьа а ийца, тайп-тайпара баьцадаараш дIаде волавалар. Диц ма лелаш комараш а баьцовгIаш а дIае.

Ара йIайха йолча хана, моллагIа беш бола болх дегIа пайда боалаш дIабода, къахьегаш хилар пайдане долга вайна ма харра дукхача хана денз хьадоагIаш да. Цо гIадвуг моллагIа вола саг, ший хьинар е низ дIабенна хуле, ший беша е ший лаьттанна. Иштта Iомаде деза бераш а, телефонаш тIара Iо а даьха, цар гонахьарча Iаламцара безам совбаккха беза, дика хьокхам эцара тIера хургбола моттиг дIахьалхаяккха еза.

ДукхагIа бола ГIалгIайчен бахархой белгалбоалаш ба, къахьегама тIера хиларца. Кхо шу хьалха «Сердало» газета болхлой нахаца къамаьл хилча гучадаьлар 70% совгIа ГIалгIайчен бахархой къахьегама тIера болга.

Бакъда цул тIехьагIа оаха аргIанара хоаттам бича ховш хилар 75% ГIалгIайчен бахархой тайп-тайпара чам бола кхача безаш хилар а, совдола даар ца даара уж тIера хилар а. 90% совгIа бола нах тешаш ба къаман юкъе кийчдеш дола даараш сага дегIа низ чуболийтара, иммунитет чIоагIъяра дукха пайда луш хиларах. Из тахан а иштта лоархIаш да.

Лоацца аьлча, хIара саг безам болаш ва хоза а могаш а хила. Бакъда берригаш а бац цу тIехьа къахьега ловш. Цудухьа хьалхадаккха лов, ший коа-карта кулг тохаш, бешара болх беш саг хилча, цун могашал дуккха а дикагIа хургья. Цо дIайоах сага дегIацара совйола кийлаш, дика лоаттаю могашал, керттердар да шун истола тIа пайдане бола сом латташ хилар, оашош хьалкхебаь а укх дунен тIа эггара чаме бола а.