Цхьабараша вӀашагӀдолл стадиона тӀа вӀашагӀкхетар, цар цига цхьана массехк го боаккхаргба сихача боралца. Кхыбараш, шоаш лелача моттигашка, кхыча шоашцарча нахаца дагабувлаш, цхьацца вахарера хьал дувцаш хул, царна ловш хул шоаш бахачара массехк гаьнагӀа хила. Из деррига а дукхагӀча даькъе сайрийна нийслу, балха ди йистедаьлча, хоза чам бола даар диачул тӀехьагӀа.

Лораша йоах, цу тайпара лелар дегӀа могадаь да, цул совгӀа хьайна уллув саг а волаш, цунца цхьацца дагавоалаш дола къамаьлаш а деш, цо йиар дегӀах дӀацалатийтара новкъостал ду. Цул совгӀа, хӀама диачул тӀехьагӀа лелаш хиларо таро лу кер дикагӀа болх беш хилийта, цунца цхьана ший могашал тоае. Укхаза кхы дукха къахьега дезаш хӀама а дац, 30-40 минота лийнначул тӀехьагӀа, наха шоаш а кхетадергда дегӀ паргӀатдаьнна хилар, цул тӀехьагӀа дика наб а кхетаргья.

Из деррига дика да шера йоагӀача моллагӀча хана, бакъда белгала да, гурахьа е Ӏай, ара тӀаьда, шийла йолча хана, температура сиха хувцалуш йоагӀача хана, вай сиха цамогаш хул. ОРВИ, пунчи оала лазараш вай дегӀа ла хала да.

Цхьа массехк шу хьалха, къаман унахцӀенох дувцаш, Россе Президента В.В. Путина аьлар:

«Из моллагӀча паччахьалкхен, хӀаьта вай паччахьалкхен тешшаме а (…) керттера декхар да. Оаха декхар оттаду дукха кхоачамбоацараш юстардаха, бакъда керттердар- къаман унахцӀено я. Из ца хуле, кхыдар а хургдац: е экономика а, е дешар а-цхьаккха а. Цудухьа из лоархӀаме хьал да».

Из декхар кхоачашдеш, карарча хана унахцӀенон даькъ тӀа дукха российски къаман проекташ хьакхоллаш латт, иштта вай моттигера проекташ а я царна чуйоагӀаш. Деррига а йоккха цаӀ йолча Россе хӀара миӀинге наьха вахара хьалаш тоадара деш да. ГӀалгӀайче а, цу боккхача балха юкъе дакъа лоацаш я; РФ кхыча моттигашта нийса, ший аргӀагӀа таханарча вахара хьалаш тоадеш, республикан унахцӀенон даькъ тӀа ди тӀехьагӀа дукхагӀа толамаш доахаш.

ГӀалгӀайче гӀолла латташ дола могашал тоаяра хьал, геттара дика да ала йиш еце а, итташ эзараш нах шоай могашал тоае таро йолаш ба. Цига белгалде деза, из лазар хьакхетаргдоацаш, цох лоравалар, цхьаккха а тайпара наха шоаш теркалдеш доацилга, цу дешаца вай бехктокхаме доацилга, хьаштдале цхьайолча хана вай из тесса дуташ а хул.

Шолжера е Эккажкъонгий-Юртара вахархо, мехка шахьарий, юртий бахархой массахана цхьацца хӀама хьадеш, шоай могашал йиц а яле, дукха кхыдола хаттараш кхоачашде гӀерташ хул. Из дика оамал яц, дукха нах ба из оамал йита езаш.

Ший ханнахьа лорашка чакхвалар лоархӀаме да, «УнахцӀено» яха къаман программа кхоачашъеш дӀахьош я тахан массайолча нах бахача моттигашка.

Массайолча оагӀорахьа лорашка чакхваларо таро хулийт, ший ханнахьа лазар гучадаккха, цунна доагӀаш дола дарба де. Цхьайолча хана нийслу, лазар ханахьа гуча ца доалаш, бакъда анализаш дӀачуелча из сиха гуш хул, хӀана аьлча аппаратуро хьагойт из шеко а йоацаш. Цудухьа мекъал, кхыдола лоадам боаца гӀулакхаш дӀа а даьха, ший ханнахьа лорашка чакхвоалаш хила веза. Болх а, юкъара гӀулакхаш а - из деррига лоархӀаме да, бакъда могашал кхозза лоархӀамегӀа я цул.

Укх деношка тха балха новкъосташа аьлар, Россе унахцӀенон Министерствос 2025-ча шера тов бетта 1-ча дийнахьа денз, могаш воацаш цӀагӀа вагӀарах луш дола каьхаташ (больнични) кхыча тайпара хургда, из берригача Россе бахархошта доагӀаш да, цу юкъебоагӀараш ба ах шера 4-зза совгӀа могаш боацаш хулараш. «Проекта амар да боарама бокъоний каьхатий портала тӀа, из дийца даьннарех а да», - йоах хоамо.

Проекта чудоагӀаш да, каст-каста цамогаш волча сага болх бе йиш йолаш вац аьнна каьхат кхаь дийнахьа мара лургдац. ДӀахо из дӀаьхдара лорий комисси эш. Цу юкъедоагӀаш дац унахошка хьожаш, доккхий лазараш долаш, е из цу лазарех меттаотташ хилар.

Из деррига а деш да, каст-каста больнични эцаш хилара хьал довзара, цунца цхьана лорий даькъ тӀара болх тоабара.

«Карарча хана, лораш кхы а таро йолаш ба 15-тта денга кхаччалца больнични дала, хӀаьта фельдшераш, стоматологаш- 10 дийнахьа.

Из дӀахо дӀаьхде таро йолаш ба лорий комиссега гӀолла»,-аьлар из хоам баьраша.

Бакъда из дӀахойодача хана мишта хургда, цо малагӀа пайда лургба яха хаттараш массехк да, хӀанзарчоа царех цхьаннега хьожаргда вай.

Вай дерригаш а тайп-тайпара да: цхьавар могаш воацаш, зӀамига волаш цхьацца лазараш лайна хул; шоллагӀвар воккха хинначул тӀехьагӀа лорашка, дарбанчешка гӀолла лела везаш хул. Нагахьа санна шоана доккха лазар кхийттадале, шу дарже хилар, вахара хьалаш шун атта, дика хилар пайдана дац. Новкъостал дергда нийса дарба хьожадой, цига эшар я ха, сатем.

Кхетаде хала дац, из хьал вӀашагӀдоллар дувзаденна да, больнични леладара бокъо чӀоагӀъярца.

ГӀалгӀайче, кхыча мехка санна шоай балха моттигера, цхьан бетта хьаэцаш долча ахчан тӀара лорий страховане ганзе цхьа дакъа дӀадохьийт. Из унахцӀено дегӀайоалаяра луш йола йоал я. Ма дарра довза эттача, вайна гуш дар кхыча беса да, дукха нах ба 5-15-20 шера болх а беш, кхыметтел цкъа а могаш боацаш цӀагӀа ца Ӏеш, наггахьа мара цамогаш а ца хулаш, цудухьа шоай балха моттиг йита езаш а хилац.

Цу оагӀорахьара хӀана хьажа йиш яц цу больнични каьхатага? Масала, шоай могашалга дика хьожаш бола нах ахчанца совгӀат деш хьаллацар.

Из дича нийса хургдар, предприяте е урхаллен таронашца а ца деш, лорий страховане е кхыча паччахьалкхен ахчах. ТӀаккха наха а гуш хургдар, шоашка хьожаш уж хилар могадеш долга. Цу тайпара къамаьлаш дукха ду, бакъда кхы дӀахо хьабоалаш пайда бац. Иштта дале а, Россе бахача дукхача наьха могашал тоаяра из эггара нийсагӀа дола бахьан да.

Вай каст-каста дӀахьу лаьрххӀа йола кхетаченаш, цига масалаш гойт, могашал лораяра тӀехьа хила везар гойташ. Цудухьа укхаза нийса хургдар, во оамалаш а йита, нийса вахара никъ хьаийца, шоай могашал лораеш бола нах хьаллоацаш хилча. Дукха ба физкультура, спорт тахан хьалхарча моттиге лоаттаеш бола нах. Уж кагирхой хинна а Ӏац, уж ба 40 шу совгӀа ха яьннараш, денгара ди массаза дала уж совбоалаш боагӀа. ДӀахо а из хьал тоалургдолаш, физически а хьаькъала а нах дегӀабоагӀаш хургболаш, уж хьаллаца беза.

Цхьайолча хана, дас е нанас бера дика совгӀат эц, цар оал: «Ер совгӀат сона дир, аз сай могашал лораеш хиларах».

Цу хана, бераша а боккхагӀчар а из дика масал хьаллоац, дӀахо шоаш мел бахача хана. Цар дика кхетаду- могашал лорае еза зӀамига волча хана денз.

Лоацца аьлча, дика вӀашагӀбелла болх хила беза, шоай могашал лораеш бола нах хьаллоацаш, цо ший аргӀагӀа паччахьалкхенна новкъостал дергда, дарба деш дӀадодар кӀезигагӀа хургда. Массанена а дагадоагӀаш хила деза, могашал мах баь варгвоацаш йолга.