Ха дӀа мел йода, хоза гонахьара доазув кийчдар, баьццара гаьнаш дӀайогӀар, салаӀара лаьрхӀа гӀандаш, царна уллув нувхаш чутувсаш йола яьшкаш оттаяр, гонахьа сердал йогӀар - из деррига а наха хоза хеташ а иштта хила дезаш а дола хьал да. МоллагӀа ха яьнна саг а тӀера ва ший салоӀа ха хозача моттиге, дикача хьалашка дӀаяхьа. Уж моттигаш вайцига йолаш я Илдарха-Гӏалий тӀа, Шолже, Наьсаре, кхыча шахьарашка, юрташка.

Тахан ГӏалгӀайчен уж хьалаш цига хьакхоллаш да вайна дика йовзаш йолча къаман проектах, наха салоӀаш йола моттигаш ди тӀехьагӀа дукхагӀа хулаш йоагӀа.

Хьалха башха сага теркал ца деш, безаме доацаш лаьтта урамаш тоалуш доагӀа, уж хоза хилийтара къахьег болхлоша, говзанчаша. Царца цхьана дегӀайоагӀаш я берий майдаш, дукхаза вӀаштӀара даьча цӀеной ковнаш, кхыйола моттигаш. Из деррига дика да!

Шахьарашка, юрташка, хиш дола моттигаш, куц доаккхаш, кхыча тайпара тоайича дика хетар. Масала, йоккха йоацаш, шоаш хьаяь 10-15 метр лаьттан гӀайрелг йолаш уж хилча мишта хургьяр?

Из лаьттан чӀегилг эшаш я хьун оалхазарашта, чкъаьрийдуаргаш е боабашкаш цига Ӏеш хургйолаш. Тӏаккха цига кхыдола оалхазараш а хьадоагӀаргдар, цар самукъадоаккхаргдар дукхача наьха, хьайбай дуне дезарий дог хьоасташ. ДагадоагӀа сона Наьсарерча хи тӀа чкъаьрийдуарг массехказа хинна, геттара паргӀата лелаш яр, из хин йистошка гӀолла. Цкъа-шозза гӀарагӀураш яьхкар цига; шоай низ чӀоагӀбара е Ӏа даккхара яьхка хургьяр-кх уж.

Иштта укхаза тайп- тайпара гаьнаш, кӀотаргаш дӀайогӀа йиш я, бӀарчча аллея хьае йиш я зизашца. Кхы меттел 4-6 сотех хургйола лаьттан чӀегилг хьа а къоастаяь, цига сомий гаьнаш дӀайог йиш яр.

Иштта цхьа оаса комсаш дӀайогӀа йиш яр. ХӀана яц из? Кхычахьа паркаш йолча моттигашка уж хилац. Иштта вайцига а дац дукха хӀама, кхыча салоӀача моттигашка долча хьалашка хьежача.

Цхьанне ала тарлу, из эшаш дац- лаьтта Ӏолийга сомаш, мозий, иштта кхыдар. Из лоадам боацар да, цох хьабоалача пайданга хьежача. Цу моттигашка ухача наьха е хьаьший таро хургья; дӀакхайда гаьн тӀара Ӏаж, кхор, хьайба яккха; ший цӀагӀа волаш санна. Боккхийчарна а берашта а из дезалургда.

Шолже карарча хана Ӏама доазув кхы а дикагӀа тоадеш латт. Берда йисте гӀолла дӀахьош да наькъашца дувзаденна балхаш, доазув чудерзадеш, тоадеш, хоздеш, машинашта лаьрхӀа моттиг кийчъеш я, сердал лургйола гӀирсаш ӀодогӀаш латт. «Туризм, гӀишлош хьалъяр, хьаьша тӀаэцар» яха проект кхоачашъеш; дика юкъеяьккхай «Шолжа шахьарерча Ӏаман, парка юхера юкъара доазув тоадар» яха проект.

Хоза гӀандаш, дахар-денар дувца цӀалгаш оттадаьд, гонахьа моттиг баьццара ерзаяьй, иштта гаьнаш еӀай, кхы дукха балхаш даьд цига.

Наьсарерча Ӏама гонахьара доазув а тоаде лаьрхӀад. Из 2025 шера тоадергда «Фусам, шахьара хьалаш» яха къаман проект хилар бахьан долаш, из тоадара тӀехьа кхадж тессаб дукхача наха, цо хьалхара моттиг яьккхар.

Цох болча хоамо йоах, «юкъарлонна доазув тоадара чудоагӀаш да, гилкема лелаш станци яр, шинна оагӀорахьара из тӀадоагӀаш моттиг а йолаш, хи тӀа ресторан, иштта кхетаченаш дӀаяхьара, спорта, кхы долча ловзарашта йола майдаш йолаш. Цул совгӀа, цу проекта чудоагӀаш да, цига, къаман Ӏадаташ гойташ, догамца сурташ даьхка гӀандаш, уллув нувхаш чутувса яьшкаш оттаяр».

Ши шу даьлча, уж деррига балхаш йистедаьха хургда.

Хӏара гӀишлонца таханарча заман гӀирсаш хургда, цига архитектуран зӀамига кепаш хургья. НачӀал долча дизайнера балхаша республикан шахьарий, юртий бахархой гӀадбугарба, царна совгӀаташ хургда царех. Уж кхы а дикагӀа хургда цхьан хаттара уйла яь хуле: мишта ергьяр -хьогӀ цу тайпара хин моттигаш форда гӀажашта, кхыдолча оалхазарашта царех фусмаш хургйолаш? Царна гӀайренаш, когашта кӀалха лаьтта, сага новкъосталца доаца шоай цӀенош а кхы дӀаходар а фу дича хургдар? Тӏаккха оалхазараш цига бӀенаш де долалургда, лаьттан хӀара метра тӀа тайп-тайпара садоалла хӀамаш хургья.

Наьсарен Ӏам тӀа бӀаьш боабашкаш, хи тӀа хьувза кхокхарч, эхь доаца къайгаш, маькха чӀегилга тӀадетталуш дола чкъаьрий, дӀаьха когаш дола богапхьид ца хуле, сона сакъердаме хетац.

ДагадоагӀа сона со зӀамига волаш, шахьара кхуркхолга (фонтана) юхе се нийсвелча, цу чу чкъаьрий доацилга хайча; се чӀоагӀа гӀайгӀане хинна. Цу ханналца хеталора; иштта хила йиш яц, хӀана аьлча хий массахана тайп-тайпара дийна хӀамаш чулелаш хила деза, аьнна.

Хӏара саг, хин йисте нийсвелча, сатувсаш хул, хи чу моллагӀа дийнат хиларга, цунна мах оттабе сиха волаш, цун тамашийна хилар го гӀерташ. Дӏаходар, ишта хила дезаш санна, тӀаэцаш да.

МоллагӀа хьалаш хьакхоллара балхаш дӀахьоча хана, лоархӀаме да цу юкъе зоологически хьал доладар. Зӏамига цӀалг дича мегаргдар, цу чу кхокхарч леларгдолаш, хьайбашта йоккха йоаца моттиг йита йиш яр, цу хи чу лелаш дола дийнаташ Ӏергдолаш цу цӀагӀа. Кхыметтел цхьа иттех гӀаж чухийцача а сакъердаме хургдар! Динозавра сурт оттаде а йиш яр, цхьаннахьа юккъе!

Нагахьа санна бахархошта хьалхашка цу тайпара хӀама дагадоха аьнна декхар оттадой, цхьа бӀаь саг хургва, шийна хетар ала кийча волаш.