Сийрда, дегагIозале йола цIай долча хана кхетаду, дешара оагIонаш лерттIа дегIаена хиларо мел пайда бахь.
Вай хьамсарча мехка Россе кхыча моттигашка санна таронаш хила еза; социальни, экономически дешаш кхоачашдара.

Дика шоай балхах кхеташ, шоай моттиге болаш, лакха говзал йолаш говзанчаш вай хиларо мара таро лургьяц вайна, хьалхашка латта декхараш кхоачашде.

Из деррига а дIадолалу ишколерча парта тIара, кхувш йоагIача тIехьенна лоархIам бараш хьалхадахаргара, Iилма лерттIа дIахьехаргара, кердадараш довзийтаргара мара хьадоалаш дикаш дац уж дерригаш а. Тахан ГIалгIайче цу тайпара болх дIаболабаьб.

Эггара хьалха № 4 йолча ишкола наIараш хьайийллар 1977 шера тов бетта цхоалагIча дийнахьа «Электроинструмент» завода, Наьсарерча трикотажни фабрикан болхлой берашта хьалхашка. Карарча хана дешара фусамо ше хьакхоллар шозлагIа дезду, хьехамчашта, дешархошта ший керда оагIонаш хьаелларца. «Элитспецстрой» ООО гIишлонхоша цхьан шера мехка хозагIчарех цаI йола, таханарча дено дIадеххача беса йола ишкола хьалйир.

Махьмуд-Iаьлас цу денца берригаш а даькъалабийцар, республике хIара хьалъеш мел йола керда гIишло лоархIаме хилар белгал а деш.

Массе оагIорахьа мел эшачунца кхоачам болаш, сийрда, дика хьалъяь ишколаш — республикан кхоане я, цун лард я.
БоккхагIчарех волча цхьан мехкахочо цаховш аланзар цох ше хьажа вахача хана, из «зIамига университет» я, аьнна. Ишкол массе оагIорахьара берашта дегIаахара йола таронаш йолаш хилар кхетадаьча сага мах бар цо баьр.

«Федеральни центрера цахаддаш новкъостал деш хиларах, оаха шин сменах дешаш дола бераш цхьан сменах доахаш латт. Карарча шера ГIалгIайче хьалъе лерхI «ХIанзарча ханара ишкол» яха моттигерча проектага гIолла 11-тта ишкол. Цо таро хулийтаргья вайцига ялх ах эзар гаргга дешара моттиг хилийта.

Шун ишколе дика хьалаш хьакхеллад, из материальни а технически а оагIорахьа лакхача боарам тIа тоаяь я. Кабинеташ, классаш, дешара эша кхы моттигаш, залаш, болх дIабахьа безаш йола майдилгаш кийча я дешар дIадоладе.

Из деррига нийса а пайдане а хургдолаш, дIадахьа деза дешархошта лерттIа кхетам балара«,-аьлар мехкадас.

Дукха ха йоаццаш, кхыметтел уйла елга а дацар моттигерча зIамигача бахархошта лаьрхIа цу тайпара таронаш ергья, аьнна. ХIанз кхоачашхинна даьнна бакъдар да из, цох доаккхал ду берригача ГIалгIайчен бахархоша.

Цу тайпара гIишло хьалъяро вай мехка эзараш дешара моттигаш лургья, из чIоагIа лоархIаме да тахан. Цу тайпарча дешара фусамаша таро лу ГIалгIайчен зIамигача бахархошта, низ болаш, унахцIена дегIааха, халхарий, иллей, ашарий хозал кхетаю цар, шоашта ховр, карагIдоалар фуд ховш хул царна, компьютерцара болх Iомабу, кхы дукха бIаьш пайдане гIулакхаш кхетаду.
Геттара лоархIаме да, керда ишколаш хьалъяро могашал эшаеннача берашта цар аттагIа тIаэцача тайпара кхетам луш хилар, новкъостий бовза, шоашта деза гIулакх харжа, дика професси езаяла царна таро луш хилар.

Цу тайпара, ГIалгIай Республикан моттгерча Iаьдало доал деча даькъ тIарча дешача моттигашка лаьрххIа йола вахара лард йолл; ГIалгIайчен къонача ноахала хьаькъала, кхоллама, къахьегама никъ Iалашбеш.

Федеральни, моттигерча Iаьдалалаша къахьег, Россе кагирхой шоашта бакъахьа хетар кхоачашде таро хилийта дагахьа, ишкола ший хьамсара цIа санна дешархошта езаялийта хьож.

РФ Президента Федеральни Гулламга даьча Кхайкаралца аьлар, федеральни программа кхоачашъеш, «ВЭБ. РФ» дегIайоалаяра паччахьалкхен корпораце низаш дIалаьрхIача, 2024 шера вай боккхача, дукхача къамий мехка 1300 кIезигагIа йоацаш керда ишколаш хьалъергья, миллион совгIа долча берашта лаьрхIа. Цул совгIа, 16 эзар ишкола лаьрхIа автобусаш а эцаргья.

Вай республика цу доккхийча хувцамашта юкъе я. Из дика гIулакх да.

Цхьайолча хана дагадох, Казахстанера вай къам цIаденача хана, топпарах даь цIенош хьалдотташ, ГIалгIайче баьхача наха фу хетаргдар-хьогI, ер таханара вай вахар бIаргадайча, хьамсара мохк бIаргаго йиш йолаш уж хилча... Сага карагIдаргдоацаш хIама дац, бакъда 70 шерашка ер таханардар хургда аьлча, уж тешаргбацар. Наькъаш, дарбанчеш, ишколаш, машенаш, кхы а дукха хIама вайна тахан иштта хила дезаш санна хет. Гаьннара хьадоагIаш да: наха массаза тоаяьй шоай вахара таронаш. Цудухьа керттера декхар массайолча ханашка — наьха вахара хьалаш тоадар, уж могаш а ираз долаш а хилар.

ГIалгIайчен хIара шахьаре, юрта керда ишкол кхыдолча вахара доакъошца нийсъенна дIаэттай. Ишкола гонахьа зIамига бизнес дIайолаю, наха ду гIулакхаш, хьалаш, лаьтташ дезлу, вахара ченаш хьалъю.

Вайна хIанз гуш йола керда хьалъеш латта ишколаш, говзал лакха йола хьехархой, дешара тIакхувш бола дешархой — из деррига вай доаккхал де дезаш да. Наха дIадоах хьалхашка нийслуш дола кхоачамбоацараш, машенаш яц уж кхоачашдер е гIишлош а яц. Шоай къамах а мехках а дог лазаш болча наха карагIдувла хIамаш да уж.

Кердача ишколаша керда ноахал лургда. Тахан ГIалгIайче уж декхараш дика довзаш да: гIалгIай мотт лорабар, къаман культуран оагIув кIалцайитар, дикагIдола къахьегама наькъаш юкъекхувлар, царех пайда эцар, кхачан кхерамзле хилийтар, Iалам лорадар, иштта кхыдараш.

ГIалгIайчено, Россе кхыйолча моттигаша санна, уж декхараш кхоачашдергда хьаькъал долча нахаца, ишкола тхов кIалха багIача хана денз, хьалхашка латта декхараш бехктокхаме кхоачашде Iомабаьча нахагара хьадоагIаш хургда из. Хьехамчаша сийрдача ишкола классашка шоашта дIахьийхар, накъадоалаш хургба уж.