«Гуллама юкъе нийсса 100 байт яхар а лаьрххӏа оттадаь да, из шу дагалаьца. Эсамарзанаькъан ӏалаудина ший наьнацарча безамах язъяь байташ хӏанз массанена йовзаргья; боккхийчар, дешархой еша аьттув хургба. «Наьнага» яха книжка кхыдарашта юкъе ший йизза моттиг дӏалаьца дӏаоттаргда; цул совгӏа, вай мехкарча библиотекашта лоархӏаме совгӏат а да из, хӏана аьлча нана хӏара сага вахаре эггара хьамсарагӏа, дега гаргагӏа вола саг ва! Кхувш латтача тӏехьен юкъе а наьна лерхӏамах дувцаш дола книжка даржар тахан чӏоагӏа лоархӏаме да», - дийцар «Сердалога» къаман библиотеке.

Библиотеке ше вена волаш, Эсамарзанаькъан ӏалаудина цигарча болхлошта дийцар, литературан наькъ тӏа эггара хьалха гӏа баккхар ший вахаре мишта хилар… Кхувш латтача хана волавелар хургвола кхоллама болхло, ший эггара хьалхара байташ вӏашагӏйохка. Моллагӏа дег чу ӏайна, ӏоткъам хинна хӏама байташца малхадаккха хьожар из, дега салоӏам хулар цу гӏулакхах. Тахан ӏалаудина язду эрсий а гӏалгӏай а меттала. Массанена йовзаш, дега хьамсара йолаш я цун кӏоарга чулоацам бола байташ. Къаьстта доккха баркал оал тахан байтанчанна ший кхоллам наьха дегашка кхачийта гӏо деш хиннача республикерча йоазонхой Союза хьалха латтача Ноакастхой Хаважа, нохчий мехкарча йоазонхой Союза кулгал деча Ельсаев Аламкхажа. Цу наха лоархӏаме дакъа лаьцар книжка арахецача, из дӏадовзийтача балха юкъе.

Ший нана, Сатуевгӏар Османа йоӏ Аьсет дог тохадолийтача дешашца ювц автора байташка. Книжка деша эттачо кхетадергда, нана цун дега мел хьамсара, боча хиннай. Зовне екача байташка гӏолла, нанна баркал кхайкадеш, цо шийна мел денначох доаккхал деш ва ӏалаудин. Вахара наькъ тӏа дукха халонаш лайна, дукха хӏама текха я цун нана Аьсет; бакъда, мел хала хиннадале а, вахарах дог ца эккхаш, сийрдача, хозача хӏаманга кхача гӏерташ къахьегаш, ший дезалах вахарера доккха, мах баь варгвоаца ираз лоархӏаш, яьхай из. Эсамарзанаькъан ӏалаудина дийцар, вӏалла а ше ца кхоеш, халонех ца кхераш, диканга сатувсаш нанас къахьегарах; нийсача, цӏенача наькъ тӏа ший дезал ураоттабе, царех бизза нах бе гӏерташ, из латтарах. Дега кӏаьда, ӏимерза саг хиннача Аьсета эгӏазло яха дош довзацар… Из ӏемаяр массахана нахаца безаме яха, шийга дар камаьрша декъа, эшача моттиге новкъост хинна ураотта. Из деррига дегашка чӏоагӏдеш кхебир низ болча нанас ший дезал.

«Наьнага» яха книжка деша эттачоа довзаргда уж хӏамаш. Ший цӏен кхуврч лорабеш, къаман ӏадаташ, беркате оамалаш лоархӏаш яьха йизза кхалсаг йовз вайна цу байташка. Байтий гуллама юкъеяхай цхьаькха лоархӏаме ши текст… Царех цаӏ «Ялсмале - наьна когашка» яха хьалхале йолаш, Гуржий мехкарча йоазонхой Союза кулгалхо йолча Гонашвили Маквалас язъяь я. 2010-ча шера даьча цу йоазоно дукха хӏама довзийт книжка дешарашта. Шоллагӏа текст вай мехка дика йовзаш йолча байтанчас, республикерча культуран оагӏонцарча вахаре цӏихеза болхло йолча Чаненакъан Тамарас язъяь я.

«Шан гув» яхача цу эссега гӏолла вайна йовз автора уйлаш, нигаташ, байтий вахарцара цун кӏоарга бувзам, дег чу массахана бухдувлар… Вайна массанена хов, къаьстта наьнацарча безамах яздаьр цхьаккха хӏаманца нийслургдоацаш, ший тайпара кӏоарга, боккхача безамах диза, ираз кхайкадеш хулилга. Хӏаьта ӏалаудина геттара хоза вӏаштӏехьабаьннаб из болх. Цхьа байт йийшача а кхетаду, наьнаца яьккха ха цун дега эггара бочагӏа йолга. Хӏара байтаца вай дегаш тохдалийта, сомадаха хьежав автор… из цун дика вӏаштӏехьадаьннад аргдар аз тахан майрра, хӏана аьлча, хӏара байтаца ший дег чу «кӏеж йоахаш» мел латтар вайга дийцад цо. Нана лораяр, из лархӏар, цун сий дар хӏара сага хьалхашкара эггара доккхагӏа дола декхар долга белгалду автора. Нана Дала вайна денна мах баь варгвоаца совгӏат долга дагадохийт цо. Оалаш да-кх байтий чулоацам, байтанчас яздеш дар дийшача довза йиш я цун нигат, цун уйлаш…

Укхаза хеталу, ма боккха, цӏена, сийрда безам хиннаб цу сага ший наьнаца бийзар, ма дег чу дужаш да цо из хестаеш оала хӏара дош… Бера санна боча хиннай нана автора! Наьнаца йиа ха иштта хоза ювцаш дола книжкаш вай ишколашка, кхыйолча дешара моттигашка а доаржадича дика хургда аьнна хет, кхувш боагӏарашта юкъе боккха пайда боаржабергболаш книжка да из. Цкъа деша волавелча, тӏеравоалалуш доацача книжканна лакха мах оттабир къаман библиотеке а. Цун ерригача тоабо доккха баркал оал Эсамарзанаькъан ӏалаудина библиотека тархе ший книжкашца хьалйизарах. Къаман библиотека кулгалхочун гӏонча йолча Малсаганаькъан Лидас белгалдир наьнацарча безамах, йӏовхалах дувцаш дола книжка массанена дезаденнарех хургдолга.