Цу оагӀонцарча балха говзанча йолча Книшенко Софияс-Марияс белгалдечох, цу сессен юкъе чубоагӀар боккха, лоархӀаме, дукха хӀама довзийташ болх ба. Проекта географес чулоац 36 шахьар. РФ доазон тӀа болх дӀаболабир цо укх шерарча саькура бетта. Белоруссерча бахархоша Минске дӀабихьача балхо СНГ мехкашта йоагӀаш йола терко яйтар. Магасе из кхетаче хьаеллаш Миннаца хьалхалаттача Мизенаькъан Руслана белгалдир,  Россера хьал меттаоттадара болх хьаллоацаш дукха мехкаш долга. Иштта цо теркалдир, вай цадезараш мехкара машар бохабе гӀертилга, цудухьа массахана дешаш, шоай хӀама тоадеш, пайда бергбараш довзаш хила дезилга.

ХӀара къаман юкъе ба шоай гӀулакх лакхача лоархӀамца леладарах белгалбаьнна къахьегамхой, хӀаьта вай мехка цу оагӀонца белгалъяьннар я  RT  паччахьалкхен моттигашца болх дӀахьош йола Мизенаькъан Лида. Ше къахьегарал совгӀа, шийна гонахьа а иштта йола тоаба вӀашагӀъеллай цо. ТВ оагӀонца мел дола лоархӀаме наькъаш шаьрдеш, лакхача моттиге кхаьчай из тахан, дукха проекташ йоаржаяьй. Москверча Ломоносов М. цӀерах йолча университете  журналистика Ӏомаеш дийшачул тӀехьагӀа, йолаелар дикка къахьега.

Продюсераш тахан массехк оагӀонца бекъ. Цхьабараша сюжеташ хьакхолл, хӀаьта вокхар хоамий передачаш ю, хоамацара программаш вӀашагӀйохк. RT оагӀонца доккхий декхараш тӀалатташ я вай мехкахо.  Портале политикан лаьрхӀа ший моттиг хиларах, бехктокхам массехказа лакхагӀа хул. «Массайолча федеральни каналашка йиц политикашта терко, боаггӀача боараме цу гӀулакха хам цабовзар хила мег из, хӀана аьлча цар новкъосталца хьаделла йиш я дукха пайдане наькъаш.  Россе лаьрхӀар да оаха хьалхатеттар», - белгалдир Мизенаькъан Лидас. Цун дика хов болх боаггӀача боараме чакхбаккха, моллагӀа болча хоамаца болх бе, хьалхале дӀаяхьа. «ХӀама хьагойтара оагӀув хьаийцача, керттера йола моттиг лахар да сона тӀера декхар. 

Масала, хьаэц вай «Лоаме дӀадихьа латар», массане хьаллоацаш кхетаче хилар цох»,- дийцар цо. Вай мехка дӀахьош хиннача лекцеца цо белгалдир, моттигерча хоамага Африке, ГӀибухерча Америке хьожаргбоацилга, бакъда вай мехкарча хоамий ленташка эггара хьалхарча мугӀаре оттабе йиш я из. Укхаза лоархӀаме да журналиста ший болх дика хар, федеральни оагӀонцарча СМИ бувзам лелабар. Лидас кулгал деш болча  продюсераша министерствошца бувзам лелабу, хӀаьта цу хӀамо дикка аттачахьа доаккх из гӀулакх. Лидас белгалдечох, цхьа лоархӀаме хоам дӀаязбеш хилча; мичахьа, малагӀча тайпара из болх дӀахьоргба шаьра ховш, кхетадеш хила веза. «RT оагӀонцара лерхӀамедараш хьаллаца гӀерт со. Иштта хилча, зарбан болх лелабераш а тха телеканалаца бувзам лелабе ловш хургба массахана»,-теркалдир цо.

Журналисташца къамаьл деш, малагӀа тайпара наькъаш тешшаме дӀачакхдаха аьттув ба дийцар цо. СНГ мехкашкара хьал теркалдеш дӀаболабир цо ший лоархӀаме болх. Президента Администраце дийцар цо шийна хетачох, лаьрхӀачох. ТӀехьа тӀайоагӀача хана оператораш, кхыбола болхлой юкъелоацаш, дӀаболабир цар из болх. «Цхьанкхетарера болх ший тайпара дӀаболалуш бар, бакъда сона ловра цхьа хоза истори хьакхолла. Духьала нийслураш юстардоахаш, ший болх дӀабахьа Ӏомаелар тоаба», - дагаух продюсера. ДукхагӀа мел болча наха юхьанца зувр хоам бац, хьагуш дола сурт да. Вахара оагӀонашка а, ТВ а иштта латт из гӀулакх. RT  болх вӀашагӀболлар вай мехкахочоа тӀалатт, операторашцара болх дӀахьор цу оагӀонцара кулгалхо Силяев Виктор ва. ГӀалгӀай наха лаьрхӀа кердадараш юкъедоахаш болх дӀакхухь цо. ХӀама дӀаяздеш лоархӀамедараш - фокусировка, ракурс, фокус, диагональ яхараш доаржадеш дӀайолаелар кхетаче. Царех хӀарадар йоккха терко еш дӀадахьа дезаш да. МоллагӀа хӀама хоза, боаггӀача боараме хьатӀадоаккхалургдолаш; суртанчо, операторо дӀоахалца, шоралца ийс даькъа декъ сурт. Сона дика хов, газете болх беча журналисташта хьалхашка сурташ хьатӀадоахаш малагӀа тайпа халонаш нийслу. Эзарашкара миллионага кхоачаш лакха терко е езаш моттигаш я цига, пикселаш оалаш». Лакха начӀал долча суртанчашта 1,50 секунда сабар дар сов лаьгӀа хул сурт доаккхаш, бакъда хӀама дӀаяздеча тоъаш да из. ТӀехьагӀа хьо хьажа эттача, 1, 1000 сек. даьккха сурт 1,50  лоацаш даьккхачул толашагӀа хул, бакъда дуккхаза хьаувттадеш хьежача, хьалхардар цхьа хедалуш хургда», - белгалду спикера.

RT телеканала Медиаишколо моттигерча зарбан болх лелаберашца бувзам лоаттабу. Ruptly видеоагенства редактор йола Акатова Мария йовзар лоархӀаме дар царна. Теркалде деза йиӀий вахарера цхьацца хӀамаш… 2019-ча шера дӀаболабаьб цо ший видеоагенствера болх, эрсий сайта редактор йолаш, бакъда йоккха юкъ ялалехь вахара оагӀоношка дӀатӀайоал из. Цу юкъа TӀkTok, Ruptly в «Дзене» яхача каналашкара болх дикка боаржабе, геттара дукха хьатӀаязбеннараш болаш дӀабахьа аьттув баьннаб цун. Кхыча мехкий оагӀонаш дӀакъайлача, ВКонтакте канала болх дӀахьош ший говзал юкъейоакх цо. Зарбан болх лелаберашта ха дезараш малагӀа хӀамаш да? Дикка уйла йича, деррига а чӀоагӀа атта, шаьра дӀадодаш да. Эггара хьалхарча юхьанца, хӀара дийнахьа кердадараш Ӏочуувттаде деза, наха из гӀулакх кӀордадергдоацаш, дийнахьа 4-ел дукхагӀа ца хилча дикагӀа да. Иштта ханага хьежжа дӀаваха веза болх хьаллоацаш. Вахара оагӀонашкара бокъонаш лораяр а лоархӀаме да. Цхьаккха пайда бергбац къамашта юкъера барт бохабе гӀерташ, наьха сий лохде гӀерташ леладеча хӀамаша. Из кхетаде деза!

Россе, иштта вай мехкарча бахархошта дика вовзаш, вувцаш хеза ва ГӀазданаькъан Мурад яха тӀема корреспондент. Афганистане, Донбассе, Ираке, Сире болх дӀахьош цо яьха сюжеташ яйнай RT каналага гӀолла. Мурад цӀихеза, халонех ца кхераш саг ва. Алеппо (Шаьме) цо яьккхача сюжетах эггара толашагӀа вола хоамий репортёр аьнна белгалвир из,  New York FestӀvals къамашта юкъерча телевизионни яхьашка. Шу хьалха хиннача хоржамашка РФ Президента Путин Владимира тешаме гӀонча хилара моттиг дӀалаьцар цо. ЦӀихезача военкораца вӀашагӀкхетар лоархӀаме дар Магасерча Медиаишкола доакъашхошта. ПаргӀатача моттиге болх беш вагӀарал лакхагӀа оттадир цо, тӀема аренашка лелар.

«Мишта бусаргбар ца леш, яхаш, уйла е езаш хиннаб вай даьй. Ӏилманга диллача а, массахана низ тӀалоаттабаьча къамий лерхӀамаш кхыча тайпара хул. Цу овла тӀара хьадоагӀаш да вай, бӀарчача тоабашта къоасталургдоацар къоастаде уйла дӀакхоач вай цхьайолча хана.  ДукхагӀа мел вах кхетаде ваьннав со, иштта бола нах дикка гаьнабоал», - дийцар журналиста. Мехкарча СМИ къамаьл деш, Мурада дийцар Россе военкораш хила безам бараш Ӏомабеш йолча кӀира латтача программах. Журналиста хьех герзах лоравалара гӀулакх, ший дегӀ лорадеш болх дӀабахьар. Иштта Ӏомабеннача военкорашта ховш хул тӀема аренашка мишта лела беза, гонахьарча сага чов хилча мишта гӀо де деза. « Герз мел лелхача хана, Далла хоастам бу Ӏа хье дийна висарах. Хьай къаман, мехка кхы а дуккха дикаш де дог ма доагӀий хьа. Хьо массазара журналист ва аргдараш дукха хул, бакъда со эггара хьалха «гӀалгӀа» ва»,- дийцар цо.

МоллагӀа хӀама нийсделча эггара хьалхарчарца хул Мурад. «ДӀаде новкъостал доацаш, саг Ӏазапе волга гуш хилар чӀоагӀа хала, Ӏоткъаме хӀама да», - дийцар цо. Бокъонашка диллача, тӀема аренашка гӀо де отта йиш яц журналиста, моастагӀаша дакъа лацар лоархӀ цох. Бакъда иштта хьовза везаш моттиг хилар цун вахаре Шаьме тӀом латташ,  никъ дӀакъовларах маьрша нах чӀоагӀа халача хьале эттача хана. «БӀарчача цхьан шераи ах шераи нах моцал ловш бах; 11, 12 шу даьннараш 19 кийлага кхоачаш мара бац яхача дешах теша хала да тахан. Цу тайпара хӀама бӀаргагор чӀоагӀа Ӏоткъаме да дега. Мала хургвар сох, аз царна сайна могаш дола гӀо ца дича?!. ЙӀайхача кабинеташка багӀарашка дайта шоай безам бар, аз сай дего хьахьехар дергда кӀалбисача наха, аьттув дӀакхоачача хана», - дийцар Мурада. ТӀом латтача аренашка дакъа лоацараш массехк саг мара хилац: оператор, цун гӀонча, военкор. ТӀехьашка хьагуш цхьаккха гӀишло, турбаш, наькъаш, тока саьргаш доацаш; бӀарчча йоккхийча топий оарц мишта дӀахьокхаргда уйла е езаш, ший мел йола говзал сомаяккха езаш хул военкор; шоллагӀа, эггара дукхагӀа йола ха - кхо минот; кхоалагӀа - цхьаккха кхоачамбоацараш хургдоацаш дӀадахьа деза из гӀулакх. ТӀехьагӀа, цхьа ха яьлча мара кхетадац Ӏа, кхыча тайпара хьатӀадаккха йиш хиннилга, ма дарра аьлча, начӀал хана йӀоахалца лакхлу, яхаш, дийцар Мурада.

RT болхлоша лоархӀаме дакъа дӀалаьцад са гӀулакхе. Газета корреспондент хиларга хьежжа, журналистий дуне  кӀезига кхыча тайпара бӀаргадайра статьяй автора. Медиаишкол вай мехка дикка аьттув луш я, цунга хьежжа, хьежаргда-кх вай RT тоаба цӀаькха а юхаярга.